کاتالیزور خودرو چیست و از چه موادی تشکیل شده؟ آنچه باید از کاتالیزور بدانید
کاتالیزور یکی از قطعات اصلی سیستم کنترل آلایندگی خودرو می‌باشد که در بخش خروجی اگزوز و منیفولد خروجی موتور نصب میشود، کاتالیزور وظیفه دارد با تبدیل گازهای سمی حاصل از احتراق خودرو به گازهای بی ضرر، مانع از انتشار آلاینده ها در هوا و آلودگی محیط زیست میشود، در این مقاله به هر آنچه باید در مورد کاتالیزور خودرو بدانید می‌پردازیم.
- کاتالیزور ماشین چیست؟
- معنی کاتالیزور چیست؟
- بررسی اجزا داخل کاتالیزور ماشین
- مواد تشکیل دهنده و جنس داخل کاتالیزور
- بررسی انواع کاتالیزور خودرو
- کاتالیزور ماشین کجاست؟
- وظیفه کاتالیزور ماشین چیست؟
- کاتالیزور چه کاری انجام میدهد و چگونه کار میکند؟
- خاک کاتالیزور چیست؟
- خاک کاتالیزور چه ارزشی دارد؟
- خرید کاتالیزور استاندارد برای خودرو
امروزه شاهد تردد تعداد بسیاری از خودروها در سطح خیابان هستیم که روزانه مقادیر بالایی از آلاینده ها را تولید کرده و سبب آلودگی روز افزون هوا می‌شوند، در کلان شهر ها، خودروها یکی از منابع اصلی آلودگی هوا به حساب می‌آیند و تأثیرات منفی زیادی بر سلامتی انسان و محیط زیست دارند.
یکی از راه حل هایی که برای این معضل جدی توسط قوانین زیست محیطی در کشورها طراحی و اجرا شده است، استفاده از قطعه ای به نام “کاتالیزور” برای خوردو ها می‌باشد تا تولید و انتشار آلاینده ها کاهش داده شود.
در این مقاله قصد داریم تا به بررسی این موضوع که کاتالیزور چیست؟ و نحوه عملکرد آن چگونه است از چه موادی تشکیل شده و … بپردازیم، همچنین هر آنچه باید در مورد این قطعه بدانید را اختیار شما قرار دهیم پس با ما همراه باشید.
کاتالیزور ماشین چیست؟
آلودگی های زیست محیطی از جمله مهم ترین معضلات کره زمین است که حکومت ها با آنها همواره درگیر می باشند، به همین دلیل تصمیم به وضع قانون هایی کردند که آلودگی خودروها را به کمترین میزان برسانند، روش های متفاوتی برای کاهش آلاینده های خودرو به وجود آمده که استفاده از کاتالیزور در خودرو ها یکی از اصلی ترین روش هاست.
در پاسخ به پرسش “کاتالیزور اگزوز خودرو چیست؟” باید گفت: کاتالیزور یا کاتالیست خوردو (Catalytic converter) نام قطعه ای است که با عنوان مبدل کاتالیستی ماشین نیز شناخته میشود این قطعه معمولا به صورت مستطیل-استوانه ای بوده و انتها و ابتدای آن را لوله های پهنی تشکیل می‌دهند که از یک طرف به خروجی اگزوز و از طرف دیگر به خروجی منیفولد موتور نصب میشود و باعث کاهش آلایندگی خودرو خواهد شد.
خودروها با توجه به نیاز و حجم موتور میتوانند از یک یا دو کاتالیزور استفاده کنند، “کاتالیزور اگزوز” نسبت به نوع موتور و سوخت آن در انواع مختلفی طراحی و تعبیه شده است، همچنین امروزه استفاده از کاتالیزور در خودروها به امری ضروری تبدیل شده و جزء یکی از پارامترهای مهم برای دریافت استاندارد به حساب می‌آید.
معنی کاتالیزور چیست؟
معنی کاتالیزور یا Catalyst در زبان انگلیسی، ماده ای است که واکنش شیمیایی را ساده تر یا به عبارتی تسریع میکند، به عبارت دیگر این ماده سرعت واکنش های شیمیایی را افزایش داده و در پایان خود بدون تغییر باقی می‌ماند، مواد تشکیل دهنده کاتالیزور خودرونیز در اصل سرعت تجزیه دود خروجی موتور به ترکیبات غیر آلاینده را افزایش میدهد.
بررسی اجزا داخل کاتالیزور ماشین
درباره اینکه کاتالیزور از چه چیزی تشکیل شده باید گفت اجزای کاتالیزور ماشین شامل سه بخش است که هر کدام از این بخش ها دارای اهمیت ویژه ای در ساختار کلی این قطعه می‌باشند، اجزای تشکیل دهنده کاتالیزور ماشین عبارتند از:
هسته کاتالیزور
این جزء در قسمت داخلی کاتالیزور و در بستری سرامیکی قرار گرفته است، ساختار بستر هسته کاتالیزور خودرو معمولا به صورت لانه زنبوری است.
مایع کاتالیزور
اصلی ترین جزء تشکیل دهنده کاتالیزور ماشین، مایع کاتالیزور می‌باشد و معمولا ساختاری از فلز های با ارزشی مانند طلا، کادمیوم، رودیوم و پلاتین دارد.
لایه اکسیدی
لایه اکسیدی عملا نگه دارنده مایع کاتالیزور بوده و از جنس دی اکسید تیتانیوم، اکسید آلومینیوم، دی اکسید سیلیکون، سیلیکا و آلومینا است.
مواد تشکیل دهنده و جنس داخل کاتالیزور
برای پاسخ به سوال “جنس کاتالیزور از چیست؟”باید اول با مواد تشکیل دهنده این قطعه آشنا شد. جنس هسته کاتالیزور اگزوز معمولا از سرامیک مونولیتی است، مایع یا همان مواد تشکیل دهنده داخل کاتالیزور، اصلی ترین بخش این قطعه است که همانطور که گفته شد از فلزات گرانبها ساخته میشود، گفتنی است در راستای کاهش هزینه تولید مواد داخل کاتالیزور ماشین، بیشتر از پالادیوم و رادیوم در مایع کاتالیست استفاده می‌کنند، معمولا تا ۹% از جنس کاتالیزور اگزوز پلاتین بوده که اصلی ترین دلیل گران بودن قیمت کاتالیزور شناخته میشود.
بررسی انواع کاتالیزور خودرو
کاتالیست ها با توجه به بخش های تعبیه شده و همچنین جنس بدنه به دسته های مختلفی تقسیم بندی می‌شوند، مهم ترین این دسته بندی ها عبارتند از:
- کاتالیزور سرامیکی: کاتالیزور های سرامیکی دارای سلول های مربعی شکل هستند که میتوانند بین ۱۰ تا ۱۰۰ اینچ متفاوت عمل کنند، این نوع مبدل ها امروزه رایج ترین نوع کاتالیزور برای استفاده در خودرو های بنزینی و دیزلی هستند.
- کاتالیزور فلزی: کاتالیزور های فلزی با استفاده از تکنیک ترکیبی و آبکاری بر روی بستری از جنس استیل استنلس هستند.
علاوه بر جنس بدنه، کاتالیزور برحسب پروسه عملکرد نیز به دو دسته زیر تقسیم میشود:
- کاتالیزور دو گانه: کاتالیزور دو گانه معمولا در موتورهای دیزلی استفاده میشود و در کاهش مونو اکسید کربن و هیدرو کربن های نسوخته تاثیر گذاری بیشتری دارند، در واقع این نوع کاتالیزور به صورت همزمان مشغول اکسیداسیون مونو اکسید کربن به دی اکسید کربن و هیدروکربن های نسوخته به دی اکسید کربن و آب است.
- کاتالیزور سه گانه: کاتالیزور سه گانه بیشتر در موتورهای بنزینی مورد استفاده قرار می‌گیرد و توانایی بالایی در کاهش آلاینده های خودروها دارد، کاتالیزور سه گانه علاوه بر انجام اکسیداسیون های کاتالیزور دو گانه به کاهش سطح اکسیدهای نیتروژن و تبدیل آن به اکسیژن نیز می پردازد.
کاتالیزور ماشین کجاست؟
یکی از سوال های مهم این است که “کاتالیزور خودرو کجاست؟” همانطور گه گفته شد کاتالیزور ها در خودرو های مختلف می‌تواند یک یا دو عدد باشند و بسته به مدل خودرو و کارخانه سازنده در بخش های مختلفی قرار گیرند، اما به طور کلی، در خودرو هایی که دارای یک کاتالیزور هستند (عموم خودرو های امروزی کشور)، این قطعه بعد از منیفولد دود و در ابتدای لوله اگزوز قرار دارد، اما در خودرو هایی که دارای دو کاتالیزور هستند معمولا یکی از آن دو در بخش خروجی دود و انتهای سیستم اگزوز و دیگری جلوتر درست بعد از خروجی منیفولد دود قرار گرفته است.
وظیفه کاتالیزور ماشین چیست؟
“وظیفه کاتالیزور” در تجزیه و کاتالیز کردن گازهای آلاینده موتور خودرو به گاز های بی خطر است، اما توضیح تخصصی آن به سادگی ملموس و قابل درک نیست و نیاز به توضیحات بیشتری دارد که در ادامه به آن پرداختیم.
همانطور که گفته شد، کاتالیزور از سه بخش تشکیل شده، این سه بخش از کاتالیزور وظیفه خاصی را طی فرآیند کاتالیست آلاینده انجام می‌دهند و این پروسه از طریق سه بخش احیا کننده، اکسید کننده و سیستم کنترل پیش میرود.
کاتالیزور چه کاری انجام میدهد و چگونه کار میکند؟
گازهای خروجی اگزوز شامل مقادیر بالایی از CO و هیدرو کربن ها می‌باشد که ازدیاد آن در هوا سبب ایجاد آلودگی و خطرات بسیاری برای سلامتی انسان میشود، این گازها قبل از عبور از اگزوز و آزاد شدن در هوا وارد کاتالیزور میشود. اینجاست که کارایی کاتالیزور به چشم می آید و کار آن آغاز میشود. دود خرورجی موتور وارد کاتالیزور خودرو که شامل فلز اکسیده است شده و توسط بخش احیای این قطعه تبدیل به CO2 و H2O میشود، تبدیل گاز ها به این مولکول ها سبب بی خطر شدن آنها برای طبیعت میشود. به زبان ساده تر همان وظیفه اصلی کاتالیزور ماشین، و سبب کاهش آلایندگی خودرو ها. البته داستان به اینجا ختم نمیشود چرا که در این مرحله بخش اکسید کننده کاتالیست وارد عمل شده و هیدروکربن های نسوخته و مونو اکسید کربن را در سطح پلاتین و پالادیوم کاتالیزور اکسید میکند و آنها را به دی اکسید کربن تبدیل میکند، گاز دی اکسید کربن طبق باور بسیاری از دانشمندان، اثر گلخانه ای شدیدی داشته و برای سلامتی انسان مضر است.
در مرحله بعد، نوبت به سیستم کنترل کاتالیزور می‌رسد که جریان گازهای خروجی اگزوز را به صورت کامل بررسی نماید، در این بخش قطعه ای به نام سنسور اکسیژن وجود دارد که بین موتور خودرو و مبدل قرار گرفته و میزان اکسیژن موجود در این گازها را مورد سنجش قرار داده و به کامپیوتر خودرو منتقل میکند تا نسبت سوخت و هوا به تعادل رسیده و بهینه سازی شود، جهت دریافت اطلاعات بیشتر درباره کار و وظیفه سنسور اکسیژن میتوانید مقاله مربوطه را در مجله یدک یار مطالعه کنید.
وجود یک مبدل کاتالیزوری در فرآیند کاهش میزان آلایندگی تاثیر گذار خواهد بود و این قطعه با انجام وظیفه خود درصد بالایی از آلاینده هایی مانند هیدرو کربن های نسوخته، مونو اکسید کربن، هیدروژن، آلدئید ها و اکسید های نیتروژن را کاهش میدهد.
در این میان، دی اکسید کربن که از مصرف سوخت های گوگرد دار مانند گازوئیل به وجود می‌آید، تنها ماده ای است که کاتالیزور وظیفه و نقشی در کاهش آن ندارد، لذا در پالایشگاه های تولید و عرضه گازوئیل، کاهش سطح گوگرد در سوخت ها از قوانینی است که برای جلوگیری از ورود گازهای سمی به داخل هوا تنظیم شده است.
ذکر این نکته هم خالی از لطف نیست که کاتالیزور در طی انجام این واکنش ها مقادیری از گازهای سمی مانند سولفید هیدروژن و آمونیاک را تولید میکند که به طور ناخواسته اتفاق می‌افتد، اما از آنجایی که حذف این واکنشها امکان پذیر نیست، با ایجاد تغییراتی در جنس مایع کاتالیست یا لایه اکسیدی می‌توان از بروز چنین موردی جلوگیری کرد، به عنوان مثال، استفاده از فلز نیکل یا منگنز مانع ایجاد سولفید هیدروژن خواهد شد.
با تمام این تفاسیر و همچنین مطالبی که در ادامه خواهید خواهند، قطعا تا کنون به اهمیت این قطعه در خودروی خود پی برده اید. عوامل و علائم خرابی کاتالیزور به شما کمک می کند تا در هنگام مشاهده ی ایراد و یا علائم خرابی این قطعه، سریعا نسبت به تعویض آن اقدام نمایید و همچنین بتوانید با دانستن دلیل آن، از بروز دوباره آن جلو گیری نمایید.
خاک کاتالیزور چیست؟
“خاک کاتالیروز” یا همان ضایعات کاتالیزور اگزوز به مواد داخلی تخلیه شده از کاتالیزور فرسوده گفته میشود، مواد تشکیل دهنده خاک کاتالیزور معمولا شامل پلاتین یا ترکیبی از پلاتین، رودیوم، پالادیوم و یا حتی طلا هستند، پس دقت داشته باشید گاهی اوقات خاک کاتالیزور طلا دارد و باید مورد توجه قرار بگیرد.
خاک کاتالیزور چه ارزشی دارد؟
همانطور که در بالا اشاره کردیم، جنس خاک کاتالیزور از فلز های ارزنده ای مثل پالادیوم، پلاتین، و رودیوم و… می باشد و برای صنایع مختلفی کاربرد دارد، به همین دلیل با بازیافت خاک کاتالیزور اگزوز، ضایعات آن قابل استفاده مجدد هستند و به طور مستقیم و غیر مستقیم در صنایع مختلف بکار می‌روند، گفتنی است درصد بازیابی خاک کاتالیست ماشین می‌تواند بین ۸۵ الی ۹۵ درصد باشد و از طرفی بسته به کیفیت قطعه میزان فلزات گرانبهای استفاده شده در آن متغییر است، لذا باید گفت ارزش خاک کاتالیزور و همچنین قیمت ضایعات کاتالیزور خودرو بصورت مستقیم به کیفیت و میزان فلزات گران بهای استفاده شده در آن بستگی دارد.
خرید کاتالیزور استاندارد برای خودرو
علاوه بر داشتن اطلاعات تخصصی در زمینه قطعات مختلف خودرو، اطلاع از مراکز و منابع مورد اعتمادی که ما را به سمت ارائه همین قطعات، با کیفیت مطلوب سوق دهد نیز حائز اهمیت است، فروشگاه لوازم یدکی یدک یار نیز با همین هدف اقدام به فعالیت در زمینه فروش لوازم و قطعات خودرو نموده است.
اصالت، کیفیت و سلامت فیزیکی کالا سه رکن اصلی است که توسط تیم فروش یدک یار جهت جلب رضایت مشتریان در نظر گرفته شده است، همچنین، ارائه خدماتی همچون تعویض یا مرجوع کالا توسط مشتریان در صورت مغایرت با شرایط ذکر شده امکان پذیر است، جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره محصولات و خرید کاتالیزور خودرو با واحد فروش مجموعه در ارتباط باشید.
کاتالیزور چیست؟
باعث کاهش آلایندگی خودرو خواهد شد
مواد تشکیل دهنده کاتالیزور چیست؟
جنس هسته کاتالیزور اگزوز معمولا از سرامیک مونولیتی است، مایع یا همان مواد تشکیل دهنده داخل کاتالیزور، اصلی ترین بخش این قطعه است که همانطور که گفته شد از فلزات گرانبها ساخته میشود، گفتنی است در راستای کاهش هزینه تولید مواد داخل کاتالیزور ماشین، بیشتر از پالادیوم و رادیوم در مایع کاتالیست استفاده می‌کنند، معمولا تا ۹% از جنس کاتالیزور اگزوز پلاتین بوده که اصلی ترین دلیل گران بودن قیمت کاتالیزور شناخته میشود.
اجزای تشکیل دهنده کاتالیزور چیست؟
هسته،مایع و لایه ی اکسیدی
مواد تشکیل دهنده کاتالیزور خودرو چیست؟
پلاتین، رودیوم، پالادیوم و یا حتی طلا
کاتالیزور کجاست؟
این قطعه بعد از منیفولد دود و در ابتدای لوله اگزوز قرار دارد، اما در خودرو هایی که دارای دو کاتالیزور هستند معمولا یکی از آن دو در بخش خروجی دود و انتهای سیستم اگزوز و دیگری جلوتر درست بعد از خروجی منیفولد دود قرار گرفته است
مواد تشکیل دهنده خاک کاتالیزور چیست؟
پلاتین، رودیوم، پالادیوم و یا حتی طلا
معنی کاتالیزور چیست؟
عنی کاتالیزور یا Catalyst در زبان انگلیسی، ماده ای است که واکنش شیمیایی را ساده تر یا به عبارتی تسریع میکند، به عبارت دیگر این ماده سرعت واکنش های شیمیایی را افزایش داده و در پایان خود بدون تغییر باقی می‌ماند.
سلام.من رفتم اکزوز ماشین تعویض کنم بعد تعمیرکار گفت کاتالیزور باید تخلیه بشه اززیر شکافت و خاک ازش بیرون کرد بعد جوش داد.این کار درست است یا اشتباه کرده چون من هیچ اطلاعی نداشتم
سلام و عرض ادب
خالی کردن کاتالیزور مزایا و معایب خودش رو داره که بصورت دقیق در همین مقاله بهش پرداخته شده. مهم ترین ضرری که داره اینه که شما نمیتونید برای خودرو خودتون معاینه فنی دریافت کنید و …
کاش ی جای مطمئن برای خرید و تعویض کاتالیزور معرفی,کنید من خودم چندین ماه میخوام تعویض کنم ولی نه شرکت خوب برای خرید نه تعمیرکار مطمئن میشناسم
سلام و عرض ادب
میتوانید کاتالیزور خودرو خودتون رو در بخش تخصصی خرید کاتالیزور ماشین سایت یدک یار مشاهده کنید و به ضمانت اصالت خریداری کنید. در صورتی که قطعه دریافت شده هر گونه مشکلی داشت امکان مرجوع بی قید و شرط برای شما فراهم است.
برای نصب هم باید به تعمیر کار تخصصی این حوزه مراجعه کنید چه بهتر که به اگزوز سازی مطمئن سر بزنید چرا که نصب درست این قطعه در راندمان موتور خودرو شما تاثیر مستقیم دارد.
خیلی خوب و عالی اجزای تشکیل دهنده کاتالیزور رو گفتین . دمتون گرم
سلام خیلی استفاده بردم و یاد گرفتم از مطالبتون، الان توی معاینه فنی کاتالیزور رو هم چک میکنن؟
من تا حالا اون رو نه سرویس کردم نه تعمیر، قبلش باید جایی نشون بدم؟
سلام و عرض ادب
پیشنهاد میکنم مقاله علائم خرابی کاتالیزور را مطالعه کنید، اگر این علائم در خودرو شما وجود ندارد نیازی به نشان دادن کاتالیزور به اگزوز ساز ندارید. در زمان دریافت معاینه فنی بصورت مستقیم کاتالیزور بررسی نمیشود بلکه میزان آلایندگی دود خروجی اگزوز بررسی شده و با توجه به اینکه اگر کاتالیزور به درستی عمل نکند میزان آلایندگی افزایش پیدا خواهد کرد، با افزایش آلایندگی متوجه خرابی کاتالیزور خواهند شد. در اون صورت شما باید به تعمیرگاه متخصص مراجعه کنید تا این قطعه را سرویس یا تعویض نمایید.
سلام تازگی بوی بدی از ماشین حس میکنم.مثل تخم مرغ میگند از کاتالیزور ایا شما هم موافقید ?
با سلام و عرض ادب
به احتمال زیاد کاتالیزور ماشین شما نیاز به تعویض دارد اما حتما قیل از خرید باید بصورت دقیق توسط متخصص بررسی شود. ممکن است به دلیل احتراق ناقص موتور و خام سوزی نیز بوی بدی از اگزوز استشمام کنید.
سلام، درود شب تون بخیر باشه!! مقداری خاک کاتالیزور دارم!! کجا میتونم بفروشم؟!؟ ممنون میشم راهنمایی کنید
سلام و عرض ادب
برخی اگزوز سازی ها و برخی فروشندگان کاتالیزور و همینطور ضایعاتی ها خریدار خاک کاتالیزور ماشین هستند.
سلام.الان مردم انس و بلانسبت بعضیا دزد شدن که یه کارواش ساده میبری قبل اینکه ماشین بشورن کاتالیز خالی میکنن یا اگزوزسازیا ….تا ۸ ملیون راحت ضایعات داره
با سلام
ماشین من خام میسوزونه و صبح که ماشین روشن میکنم بوی بدی از اگزوز بیرون میاد و حالت خفگی به آدم دست میده ، دلیلش چیه؟ و باید چیکار کنم؟ ی بار پیش ی تنظیم موتوری نشون دادم گفتم خام میسوزونه گفت واسه سنسور اکسیژن هستش و ماشینت کاتالیزور نداره! میشه توضیح بدین که دقیقا باید چیکار کنم؟ ممنون
سلام و عرض ادب
با توجه به توضیحات شما این مشکل میتونه از چند جا باشه، اما رایج ترین مشکل این هست که سنسور اکسیژن خودرو شما خراب باشه و به همین دلیل خام سوزی داشته باشه. توجه داشته باشید که بوی بد میتونه دلیل خرابی کاتالیزور باشه اما خام سوزی معمولا ارتباطی به خرابی کاتالیزور نداره و این دو مشکل، ناشی از خرابی دو قسمت مختلف خودرو است و ارتباطی به هم نداره. اگر خودرو شما کاتالیزور داشته باشه و بوی بدی از اگزوز بیاد احتمال خرابی کاتالیزور وجود داره، اما اگر کاتالیزور ماشین برداشته شده باشه و بوی نامطبوع به مشام میرسه (یا همون خام سوزی)، مشکلی در سیستم احتراق موتور وجود داره که معمولا به دلیل ترکیب نشدن میزان درست هوا و سوخت در محفظه احتراق موتوره و اندازه گیری این میزان وظیفه سنسور اکسیژن هست (مقاله مربوط رو برای شما لینک کردم پیشنهاد میکنم سری بهش بزنید). از طرفی این رو هم در نظر داشته باشید در فصول سرد، قبل از گرم شدن موتور خودرو مقداری خام سوزی قابل توجیه هست ولی پس از چند دقیقه اگر خام سوزی قطع نشه نشانه وجود مشکل در سیستم احتراق خودرو است.
با تمامی این تفاسیر توضیحاتی که خدمت شما ارائه شد بسیار کلی است و خودرو شما باید حتما توسط متخصص بررسی شود تا مشکل دقیق آن پیدا و مرتفع گردد.