روغن موتور چیست؟
روغن موتور ترکیبی از روغن پایه نفتی است که بافتی به صورت مایع و زرد رنگ دارد و مهم ترین وظیفه آن روانکاوی قطعات و کاهش سایش آنها در حین کار کردن موتور می‌باشد. این محصول مصرفی از وظایف دیگری نیز برخوردار است که در این مقاله به بررسی همگی آنها پرداخته ایم.
“روغن موتور” ترکیبی از روغن پایه نفتی به همراه افزودنی هایی همچون ضد زنگ، ضد جوش، مواد پاک کننده و ضد اکسید است که مهم ترین وظیفه آن روانکاری و کاهش سایش قطعات موتور در حین کار کردن می‌باشد. اما وظایف روغن موتور تنها به این موضوع محدود نمی‌شود، بلکه این ترکیب مایع نقش های زیادی برعهده دارد که در نهایت منجر به عملکرد بهتر خودرو خواهد شد.
در این بخش از مجله یدک یار در پاسخ به این سوال که “روغن موتور چیست؟” و وظایف آن چه مواردی را در برمی‌گیرد، به بررسی خواهیم پرداخت.
آشنایی با روغن موتور
روغن موتور از موادر مصرفی خودرو محسوب می‌شود که نقش مهمی را در کارکرد درست آن بر عهده دارد. این محصول از ترکیب روغن های پایه و مواد افزودنی ساخته می‌شود. به طور کلی، روغن های موتور از نفت خام لوبکات تولید شده و به عنوان ماده اولیه واحد های روغن سازی صنعتی ارسال می‌شود.
روغن موتور نقش بسیار حساسی را در روان کنندگی و تمیز کاری قطعات فنی خودرو بر عهده دارد و بسته به نوع موتور از لحاظ قدرت و سرعت تولیدی در قطعاتی همانند سیلندر، پیستون، سوپاپ، کاسه نمد، یاتاقان، واشرها، و … بکار می‌رود. روغن موتور های مناسب هر خودرویی با توجه به اطلاعاتی که در دفترچه راهنما وجود دارد توسط کارخانه سازنده مشخص شده است.
ترکیباتی که در روغن های موتور وجود دارد از زنگ یا یخ زدن مجراهای داخلی قطعات نیز جلوگیری می‌کند، از اصطکاک و ساییدگی قطعات را به حداقل می‌رساند و دارای کاربرد های بسیار دیگری نیز هست که در ادامه در اختیار شما قرار می‌دهیم.
تاریخچه روغن موتور
جان الیس آمریکایی در ۶ سپتامبر ۱۸۶۶ شرکت پالایش نفت را تاسیس نمود. دکتر الیس از مطالعاتی که در رابطه با قدرت درمانی روغن خام انجام می‌داد نتیجه ای نگرفت و هیچ ارزش دارویی واقعی در این باره یافت نکرد، اما به خواص روان کننده بالقوه ی آن دست یافت!
در نتیجه، الیس مطالعات پزشکی را کنار گذاشته و تصمیم گرفت تا وقت خود را برای توسعه ی یک روغن موتور با کیفیت ویسکوزیته بالا برای موتور های بخار اختصاص دهد. در نهایت، وی موفق شد تا از طریق ترکیبات ناکارآمد روغن های حیوانی و چرب، به ساخت محصولی برسد که بتواند در دما های بالا به صورت موثر عمل کند.
کار روغن موتور چیست؟
همانطور که گفته شد، روغن موتور نه تنها نقش بسیار مهمی در سیستم فنی دارد، بلکه نبود آن به مرور زمان به کیفیت قطعات آسیب وارد کرده و در نهایت قطعات را دچار خرابی می‌کند. در ادامه به بررسی کار روغن موتور در ماشین و پاسخ این سوال که علت استفاده از روغن موتور در خودرو چیست می‌پردازیم:
روانکاوی و کاهش اصطکاک
اولین و واضح ترین وظیفه روغن موتور (Motor Oil) روانکاوی بین قطعات و جلوگیری از به وجود آمدن ساییدگی و اصطکاک قطعات می‌باشد. وجود این سیال در طول کار کردن خودرو در تمامی مجراهای مربوطه به حرکت درآمده و موجب روانسازی آنها می‌شود.
تمیز کردن رسوبات
بر اثر استفاده عملکرد طولانی مدت قطعات موتور، رسوبات و کثیفی هایی که ناشی از احتراق سوخت هستند به مرور زمان در مجرا های این قطعات به وجود می‌آید که باید به نحوی کاملا تمیز شود چرا که موجب صدمه دیدن دیگر قطعات می‌شود. روغن موتور با دارا بودن قابلیت تمیز کردن رسوبات و کثیفی ها از این مجرا ها موجب عملکرد بهتر سیستم موتور خودرو می‌شود.
کاهش دمای موتور
کاهش دمای موتور که ناشی از کارکرد و احتراق داخلی موتور می‌باشد، از دیگر وظایف روغن موتور است که از طریق آبندی این قطعات را تمیز و در نهایت خنک می‌کند.
جلوگیری از زنگ زدگی و خوردگی
روغن موتور با توجه به ترکیبات شیمیایی که دارد از زنگ زدن و خوردگی مجراهای مختلف سیستم فنی خودرو جلوگیری می‌کند و سطح قطعات فلزی را در ایمنی قرار می‌دهد.
کاهش مصرف سوخت
اگر از روغن با مولتی گرید مناسب استفاده شود، زمان رسیدن روانکار به قطعات موتور کاهش می‌یابد که این موضوع تاثیر چشمگیری در پایین آوردن میزان مصرف سوخت دارد.
ضربه گیری
روغن موتور سبب کاهش اثرات منفی ضربه های قطعات متحرک در حین کار می شود.
نحوه تولید روغن موتور
به طور کلی، روغن موتور ها از ترکیبات روغن پایه (Base Oil) و مواد افزودنی تولید می‌شوند که در ابتدا با استفاده از نفت خام لوبکات که در پالایشگاه ها ساخته شده و به واحد های روغن سازی انتقال می‌یابد. در این مرحله، موادی که حاوی ترکیبات بنزینی هستند از آن به طور کامل زدوده شده و سپس موادی تحت عنوان رافینت که مواد حاصل از پالایش هستند به آن اضافه می‌شود.
رافینت که حاوی روغن می‌باشد به بخش موم گیری که به جداسازی پارافین و موم می‌پردازند انتقال می‌یابد. در انتها، تمامی مواد به بخش دیگری به نام فورفوراید ارسال شده تا روغن پایه نفتی در آنجا تولید شود.
انواع روغن موتور خودرو
روغن موتور ها از انواع مختلفی برخوردارند و بسته به متریال بکار رفته در آنها برای استفاده در خودرو های مختلف مناسب هستند. مهم ترین انواع روغن موتور ماشین عبارتند از:
- روغن مصنوعی یا سنتتیک
- روغن های معدنی یا مینرال
- روغن تصفیه ای یا مونوگرید
- روغن های ترکیب شده از مواد معدنی و مصنوعی (نیمه سنتتیک)
- روغن های بهینه سازی پایه معدنی
روغن های سنتتیک را می‌توان اولین نوع روغن ها دانست که برای جت ها تولید شد. این نوع روغن به لحاظ مواد تشکیل دهنده خود از کیفیت متمایزی نسبت به سایر انواع روغن ها برخوردار است و مصرف آن نستب به مینرال بیشتر است.
مزایا و معایب روغن موتور سنتتیک بدین ترتیب است؛ ویسکوزیته بالا، مقاوم در برابر اکسید شدن، کیفیت بهتر نسبت به سایر روغن ها، از بین رفتن ناخالصی های آن و دارا بودن ساختار مولکولی یکنواخت، اما در مقابل دارای معایبی همچون بالا بودن قیمت نیز هستند.
روغن موتور گیاهی یا روغن موتور سبز از جمله محصولاتی با پایه گیاهی هستند که علاوه بر حفاظت از محیط زیست، ویژگی هایی نظیر ویسکوزیته پایین، روانکاوی بهتر، سمی نبودن و در نتیجه رسوب کمتر دارند. امروزه با توجه به نیاز بالاتری به روغن موتور هایی با درجه گرانروی پایین و تکونولوژی های بالا، روغن های پایه گیاهی جایگزین مناسبی برای روغن های سنتتیک هستند.
روغن موتور معدنی
اولین روغن موتور های تولید شده، نوع معدنی است که بر پایه نفت خام تولید می‌شوند. از آنجایی که فرآیند ساخت روغن موتور های معدنی ساده تر از انواع دیگر آن است، قیمت های پایین تری را نیز به خود اختصاص داده اند.
وظیفه اصلی روغن موتور های معدنی روانکاری می‌باشد، بدین ترتیب، اگر قصد استفاده از این نوع روغن موتور ها را داشته باشید باید بدانید که در روغن موتور های معدنی بازه زمانی بین دو تعویض کوتاه بوده و باید زود به زود نسبت به تعویض آن اقدام شود.
علت این است که ساختار شیمیایی آن ها نیاز به اصلاح دارد و از مواد افزودنی کمتری نیز برخوردار می‌باشند. با توجه به ویژگی های گفته شده از روغن موتور های معدنی، می‌توان نتیجه گرفت که از این نوع روغن موتور در موتور اتومبیل های قدیمی استفاده می‌شود.
روغن موتور سنتتیک یا فول سنتتیک
روغن موتور های سنتتیک ابتدا در موتور های جت مورد استفاده قرار گرفت و پس از گذشت مدتی، به دلیل داشتن مزایای بیشتر نسبت به نوع قبلی در موتور اتومبیل ها نیز جای گرفت. این نوع از روغن موتور ها در آزمایشگاه ها تولید شده و در فرآیند ساخت آن ها ناخالصی های موجود از بین می‌روند.
ساختار شیمیایی این روغن ها به گونه ای اصلاح می‌شود که در مقایسه با سایر روغن موتور ها از کیفیت و روانکاری بالاتری برخوردار باشد. از جمله ویژگی های دیگر روغن موتور سنتتیک در مقایسه با روغن موتور معدنی، دارا بودن ساختار مولکولی یکنواخت آن است به گونه ای که مولکول های روغن موتور سنتتیک می‌توانند به راحتی روی هم لغزیده و بهترین عملکرد را داشته باشند در صورتی که ساختار مولکولی روغن موتور معدنی کاملا برعکس است.
روغن موتور نیمه سنتتیک
روغن موتور نیمه سنتتیک در حقیقت میان روغن موتور های معدنی و فول سنتتیک قرار گرفته و از ترکیب این دو نوع به وجود می‌آید. این نوع روغن با اینکه از تمام ویژگی ها و معایب روغن موتور های سنتتیک بهره نمی‌برد، اما در مقایسه با روغن موتور های معدنی از کیفیت بالا تری برخوردار می باشد.
روغن موتور نیمه سنتتیک در مقایسه با روغن موتور معدنی از ادتیو ها و افزودنی های بیشتری برخوردار بوده و به همین دلیل، در شرایط سخت و دما های بالا همچون دور های بالای موتور، توانایی بیشتری از خود نشان می‌دهد.
در صورت زیاد بودن روغن موتور چه اتفاقی می‌افتد؟
درون موتور قطعه ای به نام کاسه نمد وجود دارد که هم به سر میل لنگ و هم به بخش انتهایی آن متصل است، اگر روغن موتور بیش از حد معمول باشد، کاسه نمد اتومبیل دچار اختلال شده و در نهایت روغن شروع به ریزش می‌کند.
مکمل روغن موتور چیست؟
اگر با روغن موتور و مشتقات آن آشنایی داشته باشید قطعا نام مکمل روغن موتور را هم شنیده اید. مکمل روغن موتور نوعی ترکیبات شیمیایی با ترکیبات اصلی روغن موتور است که بسیاری از تولید کنندگان در این زمینه جهت بهبود عملکردی و ساختاری روغن موتور ها از آن استفاده می‌کنند.
مکمل های روغن موتور برای افزایش قدرت روانکاوی قطعات موتور بکار می‌رود و در واقع، مهم ترین وظیفه این مکمل ها در تقویت روانکاوی خلاصه شده است.
مهم ترین موضوعی که در رابطه با مکمل روغن موتور وجود دارد این است که این محصولات برای افزایش راندمان و عملکرد بهتر اجزای داخلی موتور به خصوص در خودرو هایی که دارای موتور های درون سوز هستند بکار می‌روند. برخی از مزایا مکمل روغن موتور عبارتند از:
- کاهش گاز های آلاینده اگزوز
- جلوگیری از تشکیل رسوبات
- جلوگیری از زنگ زدگی
- کاهش مصرف سوخت
- استارت سریع و آسان
البته تاکنون معایب خاصی برای استفاده از مکمل های روغن موتور گزارش نشده اما افزایش هزینه های جانبی و بالا رفتن هزینه نگه داری خودرو می‌تواند از معایب این محصول به شمار رود.
نحوه استفاده از مکمل روغن موتور بدین ترتیب است که هنگام تعویض آن، روغن موتور جدید را به نسبت کمتر به داخل مخزن آن ریخته و باقی مخزن را با مکمل روغن موتور پر می‌کنند.
دانسیته روغن موتور چیست؟
دانسیته یا گرانروی Density به میزان غلیظ یا رقیق بودن مایع گفته می‌شود که در اینجام همان روغن موتور است. این غلظت در بسیاری از سیال ها دیده می‌شود؛ به عنوان مثال، دانسیته آب پایین بوده و دانسیته عسل بالاست. دانسیته با نام ویسکوزیته نیز شناخته می‌شود و در اصل یک منظور را به مخاطب می‌رسانند.
میزان تعادل غلظت یا رقیق بودن روغن موتور نقش مهمی در کارکرد درست آن دارد و این میزان تعادل کم شود، کارکرد درست روغن موتور با مشکل مواجه خواهد شد. به عنوان مثال، اگر غلظت روغن موتور بیش از حد باشد سیال به درستی در بین قطعات آهنی خودرو حرکت نکرده و سبب سایش بیش از حد قطعات به هم خواهد شد.
گرید روغن موتور چیست؟
گرید یا همان رتبه بندی روغن موتور، میزان غلظت یا رقیق بودن این سیال را در جنبه های مختلفی مورد بررسی قرار می‌دهد. این رتبه بندی به طور کلی بر اساس دو هوای گرم و سرد اندازه گیری می‌شود.
بر همین اساس، رتبه بندی برای دانسیته روغن موتور ها در نظر گرفته شده که با عبارت SAE نمایش داده می‌شود. این کلمه مخفف عبارت Society Automotive Engineers است. درجه بندی گرید های روغن موتور از ۰ تا ۶۰ متغیر است.
۰ تا ۲۵: برای تعیین غلظت روغن موتور در هوای سرد و زمستانی
۳۰ تا ۶۰: برای تعیین غلظت در هوای گرم و تابستانی
حال دسته بندی یا همان گرید دیگری برای روغن موتور ها وجود دارد که با سینگل گرید و مولتی گرید شناخته می‌شود. سینگل گرید تناه برای تعیین غلظت در یک دما (گرم یا سرد)، اما مولتی گرید برای تعیین غلظت در هر دو دما است.
سینگل گرید ها درجه ویسکوزیته در چهار فصل را ندارد؛ اگر بین ۰ تا ۲۵ باشد، برای هوای سرد بوده و اگر بین ۳۰ تا ۶۰ باشد، برای هوای گرم است و تنها در دمای ۱۰۰ جوش مورد آزمایش قرار گرفته است.
روغن های مولتی گرید برای چهار فصل طراحی شده اند و با استفاده از مواد افزودنی پلیمر دگیر مجبور نیستیم تا در زمستان از یک روغن و در تابستان از یک روغن دیگر استفاده کنیم. این نوغ روغن موتور ها معمولا با حرف W که همان Winter است میزان درجه ویسکوزیته روغن را در هوای سرد نشان داده و عدد بعدی آن نیز نشان دهنده درجه ویسکوزیته هوای گرم است.
متداول ترین روغن موتور های استفاده شده با گرید W-40 10 هستند که در هر دو دمای گرم و سرد قابل استفاده می‌باشند. علاوه بر این، از دیگر گرید های روغن موتور بر اساس میزان استفاده می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- W-50 20
- W-30 5
- W-40 10
- W-30 10
- W-40 0
- W-20 0
اهمیت تعویض روغن موتور
با شروع کار موتور، روغن در معرض اکسیده شدن و تجزیه حرارتی قرار گرفته و بدین ترتیب، روغن آلوده شده به مرور زمان کیفیت پیشین خود را از دست می‌دهد. علاوه بر از بین رفتن کیفیت روغن موتور، مواد افزودنی درون آن نیز با گذشت زمان مصرف می‌شوند. عدم تعویض به موقع روغن موتور ویژگی های منفی و آسیب های زیادی دارد که اکنون به بررسی برخی از آن ها می‌پردازیم:
ایجاد اصطکاک
اگر روغن موتور به موقع تعویض نشود، اصطکاک در بخش های متحرک موتور ایجاد شده و هر چه اصطکاک بیشتر باشد، احتمال وقوع مشکلات گوناگون نیز افزایش می‌یابد و هزینه های زیادی را برای فرد به وجود می‌آورد.
همچنین، گاهی اوقات نیز عدم تعویض به موقع روغن موتور سبب منفجر شدن موتور می‌شود.
کاهش غلظت روغن موتور
اگر روغن موتور در طولانی مدت تعویض نشود، غلظت آن کاهش یافته و به صورت یک ژل درمی‌آید. نبود استحکام کافی روغن موتور در ایجاد احتراق داخلی می‌تواند تاثیر چشمگیری داشته باشد. به وجود آمدن مشکلات گوناگون در موتور اتومبیل نیز در اثر عوض نکردن روغن موتور در طولانی مدت سبب از کار افتادگی موتور خواهد شد.
زنگ زدگی قطعات
اگر به موقع نسبت به تعویض روغن موتور اتومبیل اقدام نکنید، قطعات داخلی موتور دچار اصطکاک شده و در نهایت همه آن ها دچار زنگ زدگی می‌شوند. زنگ زدگی قطعات داخلی موتور نیز سبب آسیب رسیدن به موتور و در نهایت مشکلات جدی تر خواهد شد.
همچنین، به کار بستن روغن موتور کهنه و قدیمی سبب ایجاد آسیب به بخش های گوناگون موتور شده و گاهی اوقات باعث سوراخ شدن موتور نیز می‌شود. در این حالت، روغن موتور به بیرون نشت کرده و به اجزاء دیگر اتومبیل آسیب وارد می‌کند.
زمان تعویض روغن موتور
بسیاری از افراد بر این باورند که به صورت ماهانه باید نسبت به تعویض روغن موتور در هر هزار کیلومتر اقدام کنند، در حالی که تصور کاملا اشتباهی است و نمی‌توان مدت زمان خاصی را برای عوض کردن روغن موتور مشخص نمود چرا که مدت تعویض آن به عواملی همچون نوع ماشین، نوع روغن موتور، میزان شتاب، میزان کارآیی و … بستگی دارد.
برای مثال، اگر در داخل شهر رانندگی کرده و سرعتی ما بین ۱۰ الی ۳۰ کیلومتر دارید، می‌توانید طبق پیشنهاد کارخانه عمل کرده و یا اینکه اگر از خودرو خود به طور مداوم استفاده نمی‌کنید، سالی یک مرتبه نسبت به تعویض آن اقدام کنید.
تعویض به موقع روغن موتور چه فوایدی دارد؟
- تعویض منظم و به موقع روغن موتور به عملکرد بهتر راندمان سوخت کمک کرده و به طور کلی سبب کاهش مصرف سوخت خودرو می‌شود. به عبارتی دیگر، می‌توان گفت موتور اتومبیل در صورت داشتن عملکرد بهینه از سوخت کمتری استفاده کرده و به این ترتیب هزینه های فرد کاهش می‌یابد.
- اگر روغن موتور به موقع تعویض شود، آلودگی های کمتری تولید شده و از ایجاد گاز های مضر و تخریب کننده اکسیژن هوا جلوگیری خواهد شد. علاوه بر این ها، تعویض منظم روغن موتور در زمان مناسب سبب کاهش میزان تولید آلاینده های مضر شده و میزان فرسودگی خودرو کاهش می‌یابد.
روغن موتور اتوماتیک چیست؟
تصور کنید از روغن موتوری با غلظت ۲۰ استفاده می‌کنید و با روشن کردن خودرو خود رفته رفته گرم و گرمتر می‌شود. این گرم تر شدن روغن موتور به مرور زمان روغن را شل تر می‌کند بیش از حد شل شدن روغن در نتیجه سبب از دست رفتن قدرت روانکاوی آن می‌شود. حال تصور کنید که روغنی با غلظت ۵۰ استفاده می‌کنید. زمانی که خودرو را روشن می‌کنید به علت سفت بودن روغن، پمپ ها به سختی شروع به پمپ کردن روغن کرده و باعث سایش قطعات آهنی در آن می‌شوند.
اگر از روغن موتوری با این غلظت استفاده کنید، بعد از گرم شدن ماشین، خودرو راحت تر حرکت کرده و روانکاوی روغن در قطعات بهتر اتفاق می‌افتد و بهتر به روغن آغشته می‌شوند. این نوع روغن موتورها با نام روغن موتور های اتوماتیک یا چهار فصل معروفند که خاصیت آنها در تعادل میزان شل شدن یا سفت شدن در سرما و گرما می‌باشد.
استفاده از این نوع روغن ها به دلیل داشتن چنین تکنولوژی خاصی بسیار مناسب تر از روغن موتور های معمولی است.
استاندارد های روغن موتور
همانطور که گفته شد، سطح کیفیت روغن موتور ها با شاخص های مختلفی نشان داده می‌شود که در هر سطحی برای خودرو هایی که در سال های مختلف تولید شده اند مناسب است.
از گذشته تاکنون تعداد بیشماری از روغن موتور ها با سطح کیفیت های مختلف وارد بازار شده اند که بسته به میزان کیفیت و عملکرد یا در دسته بندی روغن های رایج هستند و یا از رده خارج شده اند. این روغن ها با شاخص های ویژه ای نمایش داده می‌شوند که در موارد زیر تقسیم بندی می‌شوند:
استاندارد API
این استاندارد موسسه نفت آمریکا بوده و از دو حرف S برای بنزین و حرف C برای دیزل استفاده می‌کند. استاندارد های حرف S از حروف الفبا از A تا N و استاندارد های حرف C از A تا J هستند. با بالا رفتن حروف، میزان کیفیت روغن موتور نیز بالاتر می‌رود.
استاندارد ACEA
این استاندارد اروپایی از استندارد قبلی کمی پیچیده تر و سخت گیرانه تر است که بحث تخصصی تری دارد که در مطلب امروز نمی‌گنجد. از حرف A برای موتور های بنزینی، از حرف B برای موتور های دیزلی و از حرف C برای موتور های سازگار با کاتالیست ها استفاده می‌شود. همچنین برای موتور های SAPS که دارای خاکستر سولفاته، فسفر و گوگرد کمتر است استفاده می‌شود.
تفاوت روغن موتور SM و SN
امروزه میزان کیفیت روغن موتور ها با شاخص های مختلفی نشان داده می‌شوند. شاخص های SM/SN/SJ/SL که براساس مدل خودرو شما در دفترچه راهنما خودرو وجود دارند. حال تفاوت های کیفیتی در این چهار نوع روغن موتور ها وجود دارد. تفاوت روغن SN با SM نیز در میزان کیفیت آنهاست.
روغن های اس ان از کیفیت بالاتری برخوردار بوده و علاوه بر اینکه به موتور شما آسیبی نمی‌رساند، موجب بهبود عملکرد آن نیز خواهد شد.
خرید روغن موتور
اینکه چه نوع روغن موتوری برای خودروی شما مناسب است و یا اینکه روغن موتور را در چه زمانی تعویض کنید، می‌تواند سوال بسیاری از افراد باشد. پاسخ به این سوال مستلزم آشنایی با مراکز معتبر خرید و فروش لوازم یدکی و قطعات مصرفی اتومبیل است.
اما اگر قادر به شناسایی این مراکز نیستید، پیشنهاد ما به شما مجموعه یدک یار می‌باشد. این فروشگاه با ارائه طیف محصولی وسیعی از لوازم یدکی و قطعات با ضمانت اصالت و سلامت فیزیکی اقدام به عرضه کالا به مشتریان خود در تمامی نقاط کشور نموده است.
دریافت مشاوره رایگان نیز توسط این مجموعه امکان پذیر است، بنابراین، جهت ارتباط با متخصصین یدک یار و خرید روغن موتور، همین حالا اقدام کنید.