یاتاقان چیست؟
یاتاقان قطعه ای است که در بین میل لنگ و دسته پیستون قرار می‌گیرد تا از اصطکاک میان این دو در زمان چرخش جلوگیری کرده و در نهایت موتور را در حالت نرمال و سالم قرار دهد. در این مقاله از سایت یدک یار قصد داریم تا اطلاعات بیشتری را درباره این قطعه در اختیار شما قرار دهیم.
“یاتاقان ماشین چیست؟” چه دلایلی می تواند باعث “یاتاقان زدن” موتور خودرو شود؟ کدام یک از خودروهای موجود در بازار بیشتر یاتاقان می زنند؟ و چندین و چند سوال دیگر که می تواند در ذهن تک تک شما وجود داشته باشد، امروز در مقاله ای از یدک یار سعی داریم به همه یا حداقل برخی از این سوالات پاسخ دهیم، پس با ما همراه باشید.
یاتاقان چیست؟
“یاتاقان” به انگلیسی برابر است با (Pillow Block Bearing) که برای شرح آن باید از ابتدای پیدایشش شروع کنیم، مسلما یاتاقان ها از ابتدا وجود نداشتند بلکه در سیر پیشرفت بشر و به تدریج به وجود آمده اند، زمانی که نسل بشر برای به حرکت در آوردن چرخ ها از محور استفاده می‌کرد پایه های اولیه طراحی یاتاقان نیز زده شد، اما ساخت قطعه یاتاقان در سال ۱۸۳۹ و با کشف فلز بابیت شروع شد.
پس از ساخت یاتاقان های فلزی با استفاده از فلز بابیت، موتورهای بابیت اولین گزینه برای به کار بردن آنها بودند، اما پیشرفت یاتاقان به همین جا محدود نشد بلکه پس از چند سال ساخت یاتاقان خودرو از فلز برنز رایج تر شد.
“یاتاقان زدن ماشین چیست؟” یاتاقان زدن موتور اصطلاحی است که معمولا افراد در سطح جامعه به کار می برند، یاتاقان ها ورقه های فلزی نازک و نیم دایره شکلی هستند که بین میل لنگ و شاتون قرار می‌گیرند، این ورقه ها دارای مقدار قابل توجهی از روغن هستند که برای کاهش اصطحکاک و همچنین جلوگیری از برخورد میل لنگ و شاتون در زمان روشن بودن موتور بکار می‌رود.
حال تصور کنید که این لایه ی روغن در یاتاقان ها از بین رفته و میلنگ در هر بار حرکت با شدت زیادی با شاتون و دیگر قطعات برخورد می‌کند! بروز چنین حالتی برای به وجود آوردن خسارات زیاد به خودرو و قطعات آن کافی است، علاوه بر ایجاد اصطکاک و برخوردی که پیش می‌آید، حرارت بسیار بلایی نیز توسط چرخش قطعات به وجود آمده که باعث آب شدن بابیت ها می‌شود، این بابیت های ذوب شده هنگامی که موتور خاموش شود سرد شده و به هم می‌چسبند، به همین دلیل دیگر امکان روشن کردن موتور وجود ندارد.
پس متوجه میشویم در این میان یاتاقان از ایجاد این اصطکاک ها و تولید گرمای شدید در بین قطعات جلوگیری می‌کند.
در تصویر زیر می توانید عکس یاتاقان ماشین را مشاهده کنید.
وظیفه یاتاقان چیست؟
در قسمت قبل توضیح دادیم که یاتاقان یکی از اجزای اصلی موتور خودرو است و به صورت کلی وظیفه ایجاد ارتباط بین میل لنگ و سیلندر، میل لنگ و شاتون را برعهده دارد. در این بخش به بررسی اینکه “کار یاتاقان ماشین چیست؟” می‌پردازیم:
مهم ترین و اصلی ترین قسمت چرخشی موتور خودرو بین دسته پیستون و میل لنگ قرار دارد که در صورت داشتن عملکرد درست باعث کاهش و یا حتی از بین رفتن اصطکاک بین آلیاژها و فلزات داخل موتور می‌شود؛ پس در واقع اصلی ترین “وظیفه یاتاقان در موتور ماشین” از بین بردن تماس، اصطکاک و همچنین حرارت بین دو قطعه مشخص شده می‌باشد. وجود شیار در قسمت های داخلی یاتاقان سبب سهولت در انتقال روغن به تمام قسمت های خود یاتاقان و میل لنگ می‌شود، با وجود این روغن، امکان گرم شدن قطعات و همچنین ایجاد حرارت و ساییدگی در بین آنها وجود نخواهد داشت.
در صورت وجود تماس مستقیم بین این قطعات، گرمای تولید شده لایه داخلی یاتاقان را سوزانده و تلق تلق حاصله از آن راننده را متوجه مشکل می‌سازد. در نتیجه وظایف اصلی و کاربرد یاتاقان موتور ماشین را می‌توان به شرح زیر دانست:
- کنترل، جذب و انتقال نیورهای شعاعی
- قرار دادن محور در یک موقعیت مناسب
- کاهش اصطکاک در مقابل حرکت محور
- کنترل، جذب و انقتال نیروهای محوری
جنس یاتاقان از فاکتورهای مهمی است که عمر یاتاقان ها را معلوم می کند و باید نسبت به آن اطلاعات لازم را کسب کنیم، معمولا سه نوع ترکیب مختلف از فلزات گوناگون یاتاقان ها را می‌سازند؛ در ادامه به سه مدل مختلف یاتاقان ها با جنس بدنه متفاوت می‌پردازیم:
- نوع اول ترکیبات یاتاقان شامل سرب، قلع، مس و آنتیموان با روکشی از مواد یاتاقانی است.
- نوع دوم یاتاقان از سرب، قلع، جیوه، کادمیم و آلومینیوم با روکشی از مواد یاتاقانی تشکیل شده.
- نوع سوم آلیاژی از فولاد و چندین لایه ی مختلفه از جنس مواد یاتاقانی به ضخامت چند اینچ است، این نوع یاتاقن بیشتر در موتور های سبک بکار می‌روند.
در موتورهای سبک که نوع سوم از یاتاقان را دارند، شیوه ی قرارگیری مواد یاتاقانی بر روی لایه ی فولادی به ترتیب زیر است: آلیاژ مس و سرب، نیکل، آلیاژ سرب، قلع، مس و در نهایت لایه ای از قلع که تکمیل کننده آن می‌باشد.
اما سوالی در اینجا پیش می‌آید که دلیل وجود پوشش یاتاقانی چیست؟ این پوشش در اصل برای کم کردن اصطکاک و عملکرد بهتر میل لنگ تعبیه شده، برای بهتر متوجه شدن این موضوع فرض کنید روغن موتور نشتی پیدا کرده و تا فرد راننده متوجه این اتفاق شود، تمام روغن موتور ریخته است! در این حالت، ساییده شدن میل لنگ و یاتاقان اولین اتفاقی است که به وقوع پیوسته و باعث ایجاد حرارت بسیار زیاد و همچنین خرابی و ذوب شدگی یاتاقان می‌شود، اما وجود لایه های یاتاقانی می‌تواند این موضوع را به تاخیر بیاندازد و یاتاقان دیرتر خراب شود.
انواع یاتاقان
“انواع یاتاقان چیست؟” “یاتاقان ثابت و متحرک چیست؟”اگر در مورد “انواع یاتاقان” چیزی نمی‌دانید با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
یاتاقان ثابت
خودروهایی که در حال حاضر در بازار، رایج هستند معمولا دارای ۴ سیلندر می‌باشند، در این اتومبیل ها ۵ عدد یاتاقان ثابت در محفظه سیلندر وجود دارد که میل لنگ بر روی این ۵ یاتاقان قرار می‌گیرد، وظیفه یاتاقان ثابت، نگه داشتن قطعات متحرک در کنار یکدیگر، کاهش میزان اصطکاک قطعات و همچنین کاهش میزان فرسایش میل لنگ ها است. یاتاقان های ثابت با عنوان یاتاقان میل لنگ هم شناخته می‌شوند، زیرا این میل لنگ ها هستند که به صورت کاملا آزادانه داخل یاتاقان حرکت می‌کنند، یاتاقان ثابت از دو قسمت دایره مانند ساخته شده که یک قسمت آن با بخش زیرین محفظه میل لنگ به صورت یک تکه درآمده است. نحوه قرار گیری یاتاقان ثابت به دو شکل است؛ در وسط میل لنگ ها یا در اطراف هر میل لنگ که شاهد دو یاتاقان ثابت هستیم.
نکته ای که در این باره وجود دارد این است که بخش داخلی یاتاقان با میل لنگ در تماس مداوم است، به همین دلیل، بین این دو قطعه از ترکیب آلیاژی نرم جهت کاهش میزان اصطکاک استفاده می‌کنند.
یاتاقان لبه دار
در برخی از اتومبیل ها یکی از چند یاتاقان ثابت، حالت لبه دار دارد؛ این یاتاقان لبه دار می‌تواند میزان حرکت میل لنگ را کنترل کرده و به میل لنگ اجازه ی حرکت بیش از حد به جلو یا عقب را ندهد. شاید برایتان سوال پیش بیاید که روغن کاری این اجزا و همچنین میل لنگ از چه طریقی اتفاق می شود؟ در پاسخ خوب است بدانید وجود تعدادی سوراخ بر روی یاتاقان ها که روغن از میان آنها عبور کرده و باعث کاهش اصطکاک قطعات موتور می شود، مسئولیت این کار را بر عهده دارد.
یاتاقان متحرک
یاتاقان متحرک چیست؟ علاوه بر یاتاقان های ثابت موجود در موتور که در موردشان توضیح داده شد، به منظور متصل کردن میل لنگ به شاتون از یاتاقان متحرک نیز استفاده می‌شود، نام دیگر این گروه از یاتاقان ها، یاتاقان دسته پیستون است، در حقیقت وظیفه ی اصلی این نوع از یاتاقان جلوگیری از ساییدگی میل لنگ و شاتون می‌باشد.
ویژگی های یاتاقان مناسب
همانطور که مشاهده می‌کنید، یاتاقان ها از بدنه ها و همچنین انواع مختلفی برخوردارند پس شناخت یک یاتاقان مناسب از جمله کارهایی است که باید به آن توجه داشته باشید، در ادامه مقاله با ما همراه باشید تا با یکدیگر به سراغ ویژگی های یک یاتاقان خوب و مناسب برویم.
یاتاقان خوب عملا یاتاقان گران قیمت نیست بلکه مهم ترین ویژگی یک یاتاقان خوب مقاومت آن در برابر موارد مختلفی است که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
مقاومت در برابر فشار و ضربات
هنگام روشن کردن موتور، به صورت ناگهانی نیروی فوق العاده زیادی برای احتراق به موتور وارد می‌شود که اگر یاتاقان توانایی تحمل این نیرو را نداشته باشد به راحتی شکسته خواهد شد.
مقاومت در برابر خستگی
شاید واژه ی خستگی برای آهن آلات کمی غیر متعارف به نظر بیاید، اما منظور از خستگی، سخت شدن فلز در اثر تنش های متغیر و مداوم و ترک برداشتن آن می‌باشد، که در انتها سبب شکسته شدن آن می‌شود. یاتاقانی که در برابر همین فشارهای متغیر و مداوم قرار دارد بایستی مقاومت بالایی در برابر خستگی از خود نشان دهد تا در طول عمر مفیدش دچار شکستگی و از کار افتادگی نشود.
مقاوم در مقابل مواد خورنده
مواد خورنده که معمولا در اثر سوختن مواد شیمایی خاصی تولید می‌شوند باعث از بین رفتن فلزات، خراب شدن روغن موتور و… خواهند شد، حال اگر یاتاقان مصرفی نتواند در مقابل چنین موادی مقاومت از خود نشان دهد به سرعت خراب شده و اصطلاحا سبب یاتاقان زدن یا حتی سوختن واشر سرسیلندر نیز خواهد شد.
خوب است بدانید ترکیب آلیاژ آلومینیومی و سربی مقاومت بالاتری نسبت به آلیاژهای مسی-سربی دارد که در گذشته برای یاتاقان ها مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
مقاوم در برابر ساییدگی
اگر یاتاقان در برابر اصطکاک و ساییده شدن مقاومت کافی نداشته باشد، امیدی برای داشتن عملکرد مناسب در طول عمر مفید آن وجود ندارد، البته سخت بودن بیش از حد آن نیز ممکن است حرکت میل لنگ را مختل کند.
عوامل مختلف بروز اختلال در یاتاقان
“علت یاتاقان زدن ماشین چیست؟”
- کیفیت پایین روغن موتور
- خالی شدن رادیاتور
- خراب بودن پمپ روغن
- کم بودن گریس موتور
- عدم تعویض فیلتر روغن
- شل بودن شاتون
- رانندگی با دور موتور بالا
یاتاقان مناسب را از کجا می توان خریداری کرد؟
خرید یاتاقان مناسب برای هر خودرویی جزو مهم ترین اقدامات مربوط به خودرو است، به طور کلی به خاطر داشته باشید که در صورت نامرغوب بودن کیفیت قطعه، قطعا در عرض مدت کوتاهی متحمل هزینه های تعمیر مجدد و چه بسا هزینه های اضافی دیگری خواهید شد.
بنابراین پیش از آن که هر اقدامی کنید بهتر است با پرس و جو از دوستان و آشنایان خود، مناسب ترین مراکز و نمایندگی های قطعات را شناسایی کرده و همواره اجناس مورد نیاز خود را از این مراکز معتبر تهیه کنید.
مجموعه یدک یار نیز با هدف ارائه محصولات با اصالت و مرغوب، گامی در جهت جلب اعتماد مشتری و حفظ آن برمی‌دارد، این فروشگاه با ارائه طیف وسیعی از لوازم یدکی و قطعات مصرفی خودرو و عرضه آن به تمام نقاط کشور، یکی از شرکت های پیشرو در این زمینه به حساب می‌آید.
عرضه قطعات با ضمانت اصالت، سلامت فیزیکی و ارائه خدماتی همچون تعویض یا مرجوع کالا از مهم ترین نقاط قوت این مرکز می‌باشد، همچنین امکان دریافت مشاوره رایگان و تخصصی در زمینه قطعات مختلف خودرو نیز برای شما امکان پذیر است که این بخش توسط کارشناسان مجرب تیم یدک یار پشتیبانی می‌شود.
برای دریافت مشاوره در مورد قیمت یاتاقان و همچنین خرید یاتاقان و دیگر قطعات مصرفی خودرو دارای ضمانت، با ما در تماس باشید.
سلام وجه تسمیه نام گذاری این قطعه ( یاتاقان ) چیست؟ از چه زیانی گرفته شده است . لطفا پاسخ مستند باشد. متشکرم.
با سلام و عرض ادب
با جستجویی که توسط همکارای ما انجام شده به این نتیجه رسیدیم که کلمه یاتاقان باید ریشه ترکی داشته باشه، اما جهت اطمینان پیشنهاد میکنیم با یک زبان شناس متخصص مشورت کنید.