گیربکس چیست؟

نام “گیربکس” برای تمامی افرادی که صاحب خودرو باشند آشنا است، در واقع، ارتباط نزدیکی بین گیربکس با شخصی که خودرو را می‌راند وجود دارد که در ادامه دلیل این موضوع را به صورت کامل بیان خواهیم کرد.
به طور کلی، گیربکس به عنوان مغز متفکر خودرو محسوب می‌شود چرا که توان و قدرت موتور را به نیروی حرکتی تبدیل می‌کند، بنابراین، از حساسیت بالایی در ساختار کلی اتومبیل برخوردار می‌باشد. نام دیگر گیربکس با جعبه دنده نیز شناخته می‌شود.
در این مقاله قصد داریم تا به بررسی این سوال که “گیربکس چیست؟” پرداخته و اطلاعات جامعی درباره این بخش از خودرو را در اختیار شما قرار دهیم. با ما همراه باشید.

گیربکس چیست و از چه اهمیتی در خودرو برخوردار است؟

پیشرانه یک خودرو مهم ترین تجهیزاتی است که در بخش فنی آن محسوب می‌شود و نقش مهمی را در تولید گشتاور و قدرت اتومبیل ایفا می‌کند. این پیشرانه توسط یک رابط بین موتور و راننده مدیریت می‌شود.
ساختمان کلی یک خودرو را در نظر بگیرید؛ چرخ های اتومبیل و موتور دو رکن اصلی تشکیل دهنده آن است که نیازمند مدیریت از جانب بخشی هوشمند می‌باشد. این بخش هوشمند که توانایی ایجاد رابطی بین این دو بخش را دارد چیزی جز گیربکس یا جعبه دنده نیست.

گیربکس (Gearbox) جعبه ای متشکل از دنده است که نیروی موتور را به چرخ ها وارد کرده و در نتیجه سبب حرکت خودرو در سرعت های مختلف می‌شود. به عبارت دیگر، وظیفه اصلی این قطعه انتقال قدرت از یک بخش چرخان به بخش های دیگر می‌باشد.
همانطور که گفته شد، فرد در هنگام رانندگی رابطه نزدیکی با این بخش خودرو دارد و به همین دلیل نیاز است تا با یک رابط تعبیه شده در کابین، قابلیت دسترسی به آن را داشته باشد. از همین رو، رابط بین فرد راننده و گیربکس همان دسته دنده ای می‌باشد که در تمامی خودروهای امروزی مشاهده می‌کنیم.

تمامی خودروهای تولید شده در طول تاریخ از گیربکس بهره می‌بردند چرا که بدون آن، نیروی موتور به چرخ ها وارد نشده و حرکتی در خودرو اتفاق نمی‌افتد، اما طراحی این بخش به مرور زمان دچار تحولات گوناگونی شده و امروزه در اتومبیل های متنوع با عملکرد متفاوت مشاهده می‌شود.

عملکرد گیربکس

همه ما تا حدودی با ساختار خودرو و نحوه راه اندازی آن آشنا هستیم، همچنین، بخش های مختلف خودرو را به خوبی می‌شناسیم. گیربکس نیز از آن دسته از اجزایی است که روزانه با آن سروکله می‌زنیم اما ممکن است از عملکرد دقیق فنی آن مطلع نباشیم.

در این بخش به بررسی اینکه “گیربکس چکار می‌کند؟” خواهیم پرداخت:

زمانی که خودرو قصد حرکت توسط فرد راننده را دارد، پیشرانه نقش اساسی در تولید قدرت و گشتاور خودرو ایفا می‌کند و این قدرت با تغییراتی در گشتاور خروجی توسط گیربکس به سرعت نهایی تبدیل شده و به چرخ ها منتقل می‌شود. به عبارت دیگر، خودرو در هنگام حرکت به گشتاور بالا و سرعت پایین نیاز دارد و بعد از شروع حرکت، افزایش سرعت خودرو از طریق دنده های گیربکس انجام می‌شود و اتومبیل اصطلاحا شتاب می‌گیرد.
برای طی کردن این پروسه نیاز است تا در ابتدا دنده های بزرگتر که دارای گشتاور کمتری هستند وارد عمل شده و بعد از سرعت گرفتن خودرو دنده های کوچکتر وارد عمل شوند و گردش بیشتری به وجود بیاورند.

گیربکس در واقع به کنترل سرعت خودرو می‌پردازد و این امکان را برای فرد راننده فراهم می‌کند تا بدون بالا بردن بیش از حد دور موتور، آن را در بهترین حالت خود نگه دارد.

لازم به ذکر است که این پروسه زمانی اتفاق می‌افتد که کلاچ خودرو درگیر نباشد چرا که در صورت اتصال این بخش ، ارتباط گیربکس با موتور قطع شده و خودرو از حرکت باز می‌ایستد. دانستن این نکته هم حائز اهمیت است که گیربکس از طریق کلاچ خودرو به موتور متصل بوده و قطع کننده سیستم اتصال آن نیز می‌باشد. سیستم کلاچ در خودروهایی که دارای گیربکس دستی هستند مشاهده می‌شود چرا که اتومبیل های به اصطلاح دنده اتومات فاقد پدال کلاچ هستند.

در ادامه با حالت های مختلف جعبه دنده یا همان گیربکس آشنا می‌شوید:

دنده خلاص

حالتی است که دسته دنده بر روی هیچ کدام یک از دنده ها نیست و خودرو به اصطلاح خلاص است. این حالت بیشتر در زمان های توقف یا تعویض دنده خودرو کاربرد دارد.

دنده یک

دنده یک سنگین ترین دنده در حالت های مختلف دسته دنده است؛ زمانی که دسته را به سمت جلو فشار می‌دهید و آن را وارد لاین یک می‌کنید، دنده در این حالت قرار دارد. این حالت بیشتر در ابتدای حرکت خودرو که نیاز به گشتاور بیشتری است، کاربرد دارد.

دنده دو

حرکت دسته دنده به سمت چپ و عقب، دنده را وارد حالت دو می‌کند. قدرت و شتاب گیری این دنده از دنده اول بیشتر و گشتاور آن کمتر است.

دنده سه

قرار گرفتن دسته دنده در بخش وسط به این معنی است که دنده شما در حالت سه قرار دارد. قدرت دنده سه متقابلا از دو بیشتر بوده اما گشتاور کمتری دارد.

دنده چهار

کشیدن مجدد دسته دنده به سمت عقب حالت چهارم دنده را انتخاب می‌کند و خودرو شما قدرت بالایی برای شتاب گیری پیدا می‌کند.

دنده پنج

آخرین حالت دنده گیری جهت انتقال بیشتر نیرو موتور به چرخ ها توسط دنده پنج اتفاق می‌افتد. این دنده مخصوص رانندگی های پرشتاب جاده ای است. با کشیدن دسته دنده به سمت جلو، دنده پنج درگیر می‌شود.

دنده عقب

همانطور که از نام آن پیداست، این دنده جهت حرکت خودرو به سمت عقب است و با علامت R نشان داده می‌شود. با کشیدن دسته دنده به سمت عقب، گیربکس با این دنده درگیر می‌شود و فرد راننده قادر به حرکت خودرو به سمت عقب است.

لازم به ذکر است که طراحی اولیه گیربکس بدین شکل بود که برای تغییر حالت دنده باید به ترتیب دنده ها پیش رفت اما امروزه تغییر حالت آن بدون ترتیب نیز امکان پذیر است. همچنین، بیشتر اتومبیل های امروزی از ۵ دنده پشتیبانی می‌شوند اما خودروهایی که دارای ۶ دنده باشند نیز در بازار موجود است.

انواع گیربکس

با دقت بر نحوه عملکرد گیربکس متوجه می‌شویم که این بخش از اجزای بسیار مهم در ساختمان کلی اتومبیل و عامل اساسی حرکت آن است. همانطور که گفته شد، گیربکس خودرو در طی زمان اختراع دچار دگرگونی های بسیاری شده و تغییراتی را جهت سهولت رانندگی تجربه کرده است.
به همین دلیل، “انواع گیربکس” در دسته بندی های جداگانه خود قرار می‌گیرند؛ در ادامه به دسته بندی این دنده ها می‌پردازیم:

دنده دستی

دنده دستی ابتدایی ترین نوع جعبه دنده تعبیه شده در خودروهاست که در اوایل به صورت ۴ دنده و بعدها به ۵ و ۶ دنده تغییر یافت. دنده های دستی وابسته به فشار فیزیکی و مستقیم راننده هستند و بدون مدیریت فرد امکان تغییر حالت آن وجود ندارد.
برای تغییر حالت دنده نخست باید به دور قدرت موتور توجه کافی داشت و بعد از آن نسبت به عوض کردن دنده اقدام نمود. وجود پدال کلاچ در خودروهایی که دارای دنده دستی هستند الزامی است.
ترتیب قرار گیری دنده ها در گیربکس دستی به صورت ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۶، و R می‌باشد.

دنده اتومات

مکانیزم دوم اگیربکس ها به صورت اتومات است؛ در این نوع دنده ها، هیچ تغییری در عملکرد گیربکس به وجود نیامده اما تفاوت عمده و فاحشی که در این دنده وجود دارد، حذف کلاچ و عدم نیاز به نیروی فیزیکی انسانی برای تغییر حالت آن است.

در واقع، وظیفه تغییر حالت دنده دیگر به عهده راننده نبوده و مکانیزم گیربکس با توجه به دور قدرت به صورت اتوماتیک قادر به تغییر حالت های دنده می‌باشد. این عملیات توسط یک سنسور هوشمند انجام می‌شود و بعد از تشخیص زمان مناسب برای تغییر دنده، اطلاعات به کامپیوتر و بعد به سنسورهای گیربکس منتقل شده و دنده خودرو تغییر حالت می‌دهد.

امروزه خودروهایی که از دنده اتومات برخوردارند، جزء اتومبیل های کارآمدتر به حساب می‌آیند و به قیمت های بالاتر از خودروهای دنده ای به فروش می‌رسند. در واقع، وجود دنده اتومات در خودرو جزء آپشن ها به حساب می‌آید و امتیازی به خصوص برای فرد راننده به حساب می‌آید چرا که رانندگی با سهولت بیشتری را برای شخص به ارمغان می‌آورد.

با توجه به برتری دنده های اتومات نسبت به دستی، امکان تعبیه این دنده ها برای خودروهایی که از جعبه دنده دستی پشتیبانی می‌شوند وجود دارد؛ انجام این تغییر بسته به مدل خودرو و نوع دنده بکار رفته در آن است. در ادامه به بررسی دنده های گیربکس اتومات می‌پردازیم:

دنده R

این حرف مخفف کلمه Reverse می‌باشد که به معنای حرکت معکوس یا همان دنده عقب در خودرو است. این دنده در گیربکس های دستی نیز وجود دارد.

دنده N

منظور از این حرف در دسته دنده Neutral یا همان دنده خلاص است که گیربکس را در حالت خنثی قرار می‌دهد.

دنده L

منظور از این دنده قرار گیری گیربکس در دنده یک است. این دنده در برخی از خودروهایی که از گیربکس اتومات پشتیبانی می‌شوند وجود دارد.

دنده D

حرف D مخفف کلمه Drive است که خودرو در زمان حرکت باید در این حالت قرار گیرد.

دنده – M +

زمانی که دنده را در این حالت قرار می‌دهید، گیربکس در حالت دستی یا Manual قرار می‌گیرد و فرد قادر به تعویض آن با فشار فیزیکی دست است. البته تا زمانی که خودرو شما در حال حرکت باشد این دنده کاربرد دارد چرا که در زمان توقف دنده دوباره به حالت یک برمی‌گردد.
در برخی خودروها این دنده بعد از شتاب گیری بالا به صورت اتوماتیک تعویض می‌شود.

مشکلات و اختلالات گیربکس

گیربکس نیز مانند دیگر اجزای خودرو گاهی به مشکلاتی برخورد می‌کند که در عملکرد صحیح آن اختلال به وجود می‌آورد. این مشکلات معمولا به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتند، برخی از این موارد عبارتند از:

• مستهلک بودن سیستم کلاچ
• کاهش یا نامناسب بودن کیفیت واسکازین
• خراب بودن سنسور الکترونیکی
• تنظیم اشتباه چرخ دنده ها
• مستهلک شدن دنده های برنجی

به وجود آمدن هر کدام یک از موارد زیر سبب به وجود آمدن برخی اختلالات در عملکرد گیربکس می‌شود که با نشانه های زیر همراه است:

• عوض نشدن دنده ها
• ایجاد سر و صدا در حالت خلاص
• نشت مایعات
• صداهای غیر عادی موتور
• بوی سوختگی

خرید گیربکس

گیربکس خودرو نیز از آن دسته از قطعاتی می‌باشد که در صورت بروز اشکال و اختلال نیاز به تعمیر و یا تعویض دارد. بنابراین، عدم توجه به عملکرد صحیح آن موجب بروز خسارات اساسی خواهد شد. گیربکس ها با داشتن تنوع بالا در مکانیزم و تعداد دنده ها در دسته بندی قطعات پرفروش بازار قرار می‌گیرند.
علاوه بر تعویض گیربکس در زمان هایی که دچار اختلالاتی از جمله موارد ذکر شده هستند، در برخی موارد نیز خریدارانی را می‌بینیم که تصمیم به تغییر گیربکس خودرو خود از نوع دستی به اتومات می‌‌گیرند و به دنبال یک مرکز معتبر برای تهیه بهترین و مناسب ترین نوع گیربکس هستند.
با توجه به حساسیت بالای این قطعه در عملکرد کلی خودرو، وجود هرگونه اختلال و یا معضلاتی که ناشی از کیفیت بد تولید باشد خسارات زیادی را به اتومبیل وارد می‌کند، بنابراین، نیاز است تا نسبت به مرکز مورد نظری که قصد خرید آن را دارید توجه نشان دهید. فروشگاه لوازم یدکی یدک یار با هدف حمایت از کالاهای با اصالت و بهبود خدمات رسانی به مشتریان اقدام به فعالیت در زمینه ارائه قطعات خودرو کرده است. این مرکز طیف وسیعی از محصولات مصرفی خودرو را با ضمانت اصالت و سلامت فیزیکی کالا به مشتریان ارائه می‌دهد.
همچنین، خدماتی نظیر مرجوع یا تعویض قطعه در صورت بروز هرگونه اختلالی در جنبه های کیفی محصول نیز برای خریداران وجود دارد. اگر قصد خرید گیربکس را دارید با دریافت مشاوره رایگان از کارشناسان یدک یار تجربه خریدی مطلوب را امتحان کنید.