وایر شمع چیست؟
وایر شمع قطعه ای برای انتقال جریان برق از کویل به شمع هاست تا جرقه به طور کامل انجام شود و عمل سوزاندن بنزین نیز صورت گیرد. وایر شمع ها امروزه طراحی های جدیدی را شامل می شوند که افت ولتاژ را به درصد پایین تری می رسانند. این قطعه بر روی شمع های خودرو قرار می گیرد.
برای انتقال برق از کویل یا دلکوی ماشین به سر شمع‌ها از وایر شمع استفاده می‌کنند. وایر شمع به انگلیسی معادل عبارت (Spark Plug Wire) است. همانطور که می‌دانید شمع یکی از قطعات موتور خودرو است و جرقه‌ای که شمع خودرو تولید می‌کند برای سوزاندن بنزین و تبدیل آن به انرژی برای ماشین مورد نیاز است.
برای اینکه بتوان از شمع ماشین استفاده کرد باید تمام وایر شمع‌های موجود در ماشین هم سالم باشد. در طراحی‌های جدید دیگر از وایر شمع استفاده نمی شود به این صورت که کویل روی شمع گذاشته می‌شود و عمل جرقه زنی در همان مکان انجام می‌شود. با این روش دیگر افت ولتاژ نخواهیم داشت یا به عبارت دیگر هیچ انرژی هدر نمی رود.
البته بیشتر ماشین‌های موجود در کشور ما هنوز هم دارای قطعه‌ای به نام وایر شمع هستند. بنابراین خواندن این مقاله برای افرادی که ماشین دارای وایر هستند توصیه می‌شود. قبل از اینکه وارد بحث وایر شویم یک نکته را هم راجع به اهمیت قطعه کویل یا دلکو خاطر نشان می‌کنیم. همه می‌دانید که باتری ماشین وظیفه تامین برق ماشین را بر عهده دارد. اما علت استفاده از کویل و دلکو در ماشین افزایش ولتاژ برق دریافتی از باطری آن است.
وایر شمع از چه قسمت‌هایی تشکیل شده است؟
- وایر شمع دارای دو سر است که یک سر آن به شمع و سر دیگر آن به کویل یا دلکو وصل می‌شود. قسمتی که به شمع متصل می‌شود ساختار پیچیده‌تری دارد. معمولا این درپوش‌ها از جنس پلاستیک یا لاستیک هستند.
- در داخل وایرها سیم رسانای جریان قرار دارد که انرژی و جریان برق را با خود انتقال می‌دهد. در مرکز وایر هم رشته‌های الیاف مصنوعی قرار دارند.
- به دور مغزی وایر، یک لایه برای محافظت رسانا یا همان مغزی وایر از نویز و جریان‌های مغناطیسی قرار گرفته است. این لایه همچنین باعث محکم‌تر شدن وایر می‌شود. مواد بکار رفته در ساخت این لایه، آلیاژهای نیکل، مس و کروم هستند.
- به دور لایه محافظ گفته شده در بالا لایه دیگری وجود دارد که از جنس عایق فلزی است. از این عایق برای جلوگیری از هدر رفت و خروج جریان از وایر استفاده می‌کنند. همچنین با استفاده از این لایه گرمای تولید شده توسط موتور هم به سیم وایر آسیب نمی زند.
- لایه دیگری که در اطراف لایه گفته در بالا قرار می‌گیرد، یک لایه از الیاف شیشه ای است. که از آن برای عایق سازی وایر در برابر گرما استفاده می‌شود.
- در نهایت یک لایه دیگر در وایر وجود دارد که لاستیکی است و کاربر می‌تواند آن را ببیند. این لایه رنگ‌های مختلفی دارد. اکثر لاستیک‌هایی که در این لایه به کار می‌روند به رنگ قرمز یا مشکی است.
علائم خرابی وایر شمع
موارد زیر از نشانه‌هایی هستند که به شما گوشزد می‌کنند باید وایر ماشین خود را تعویض کنید:
- اگر در وایری برق دزدی وجود داشته باشد می‌توانید صدای تیک تیک از آن بشنوید. حتی اگر دقت کنید می‌توانید جرقه‌های آن را ببینید. منظور از برق دزدی که کل برقی که از باتری می‌آید استفاده نشود و مقداری از آن هدر برود.
- خرابی در ظاهر وایر (پوسیده شدن، ترک خوردن و سایر علائم ظاهری)
- علت ریپ زدن ماشین یکی دیگر از رایجترین خرابی وایر شمع ماشین میباشد.
- اگر در امواج رادیو پارازیت وجود داشته باشد یا جی پی اس ماشین یا به اصطلاح کامپیوتر ماشین درست کار نکند از دیگر علت‌های خرابی وایر است
- کم شدن شتاب ماشین
- کم شدن قدرت موتور ماشین مخصوصا در مناطقی که رطوبت زیاد است یا هنگام باران و رانندگی در مه
- وجود جرقه در کنار وایر. دقت کنید که هنگام تزریق بنزین این جرقه‌ها ممکن است حتی موجب انفجار ماشین شوند
- بالا رفتن مصرف سوخت خودرو به دلیل خام سوزی یا سوختن ناقص
- اگر به شمع‌ها دست زدید و برق گرفتگی برای شما اتفاق افتاد می تواند نشانه آن باشد که وایر خراب است.
- افزایش دمای موتور هم یکی دیگر از علایم خرابی وایر است. چون با خرابی وایر فشار زیادی به قطعات موتور وارد می‌شود. می‌دانید که افزایش دمای موتور از روی آمپر آب قابل تشخیص است.
- لرزیدن موتور. البته این نشانه شاید بدون بالا زدن کاپوت ماشین قابل تشخیص نباشد.
- آب شدن سر شمع‌ها
- تولید بیش از حد آلاینده از اگزوز ماشین
آسیب قابل مشاهده در وایر شمع
سیم‌های شمع ممکن است با گذشت زمان شروع به خشک شدن کنند و کم کم ترک بخورند بنابراین برای تشخیص خراب شدن وایر به دنبال ترک در عایق‌ها باشید. سیم‌ها به شمع‌هایی که روی سر سیلندر موتور قرار دارند وصل می‌شوند، بنابراین پیدا کردن آنها نباید خیلی سخت باشد. وایرها همچنین می‌توانند در صورت تماس با برخی از اجزای داغ موتور شروع به ذوب شدن کنند. ترک خوردگی یا ذوب شدن مشهود یکی از نشانه‌های خرابی وایر شمع است.
لرزیدن موتور از علایم وایر خراب است!
خودرو باید دور آرام و ثابتی داشته باشد، اما در صورت خراب بودن سیم‌های شمع، موتور ممکن است بلرزد. لرزش و جهش موتور یکی از رایج ترین علائم خرابی سیم‌های شمع است. این لرزیدن بیشتر در زمان درجا کار کردن ماشین مشخص می شود.
ریپ زدن موتور
ریپ زدن ماشین یکی از بارزترین علائم خرابی شمع و وایر است. هنگامی که به پدال گاز فشار می‌آورید، ماشین شما باید به آرامی شتاب بگیرد. اما، اگر موتور به دلیل معیوب بودن سیم های شمع، جریان برق ثابتی دریافت نکند، ممکن است در حین شتاب گیری دچار ریپ یا سکسکه شود، این مشکل در سربالایی‌ها بیشتر مشهود است.
خام سوزی بنزین
موتور خودرو، بنزین را به انرژی تبدیل می‌کند که در فرآیندی به نام احتراق داخلی برای تامین انرژی خودرو استفاده می‌شود. کابل‌های خراب و یا شمع‌های خراب می‌توانند باعث ایجاد تداخل در جریان الکتریکی که به موتور می‌رسد شوند و تکمیل چرخه احتراق را برای موتور دشوار کنند.
یک چرخه احتراق ناقص یا خام سوزی بنزین می‌تواند باعث از کار افتادن موتور شود، به این معنی که ماشین شما ممکن است تکان بخورد، بلرزد یا برای مدت کوتاهی قدرت خود را از دست بدهد یا حتی خاموش شود. این یکی از هشدار دهنده ترین علائم خرابی کابل‌های شمع است.
وایر شمع را چه زمانی باید تعویض کرد؟
وایر به انگلیسی به معنی سیم است. سیم‌ها در جریان هوای گرم و در مواجه با حرارت موتور پوسیده می‌شوند و پوسیدگی آنها باعث می‌شود ولتاژ برق بین کویل و شمع کاهش پیدا کند، در نتیجه باید وایرها را در بازه‌های زمانی مشخص عوض کرد. وایرهای پوسیده که کربن آنها از بین رفته است انرژی که در آنها جریان دارد را هدر می‌دهند و باعث می‌شوند کارایی موتور کاهش پیدا کند.
وایرها را در بازه‌های زمانی ۳۰ تا ۴۰ هزار کیلومتر یکبار عوض می‌کنند. البته اگر وایر شرایط مناسبی داشته باشد این اعداد قابل اطمینان هستند در غیر اینصورت باید آنها را زودتر تعویض کرد. روی پاکت برخی از وایرها طول عمر آنها قید شده است. البته متاسفانه مارک‌های تقلبی در بازار ایران موجود هستند و نباید به این اعداد اطمینان کرد.
یکی از علائمی که می‌تواند نشان دهنده خرابی وایر شمع باشد ریپ زدن ماشین است. برای اینکه مطمئن شوید علت ریپ زدن، وایر شمع است باید آنها را یکی یکی جدا کنید. بعد از اینکه هر کدام را جدا کردید اگر ماشین ریپ زد یعنی وایری که جدا کردید درست کار می‌کرده و خراب نبوده چون با جدا شدن آن ماشین می‌لرزد. در اینصورت وایر را سر جای خود ببندید. اما اگر بعد از تعویض وایر، ماشین هیچ تغییری نکرد یعنی آن وایر خراب است و باید تعویض شود.
اگر وایری خراب بود نباید آن را با وایر کناری جابجا کرد وایری که خراب باشد با جابجا شدن درست نمی شود. معمولا وایرها از قسمتی که به شمع وصل می‌شوند خراب می‌شوند یا به اصطلاح در آن نقطه برق دزدی اتفاق می‌افتد. مقاومت داخلی وایر نباید بیشتر از ۵ کیلو اهم باشد. با اهم متر می‌توانید مقدار آن را اندازه گیری کنید. اگر مقدار آن با این عدد مغایرت داشته باشد باید آن را تعویض کنید.
نحوه تعویض کابل شمع
ابتدا، سیم‌های شمع جدید خود را اگر شماره‌دار نیستند بر اساس طول آنها بچینید. (بیشتر آنها شماره‌گذاری می‌شوند و بیشتر به رنگ مشکی هستند، اگرچه آنها را در رنگ‌های آبی، قرمز، نارنجی یا زرد نیز خواهید یافت)
از یک طرف موتور شروع به تعویض وایرها کنید و با بیرون کشیدن انتهای کابل شمع، اولین کابل شمع را جدا کنید. سیم را با دست تا انتهای دیگر دنبال کنید تا سر دیگر آن را پیدا کنید و از آن سمت نیز وایر را جدا کنید.
البته به این نکته هم باید توجه داشته باشید که قبل از هرکاری در مورد وایرها ابتدا باید شمع‌های خود را بررسی کنید تا مطمئن شوید که هنوز در شرایط خوبی هستند. امیدواریم شاهد شمع‌هایی باشید که هنوز سالم هستند و با رسوبات قهوه ای مایل به خاکستری پوشانده شده اند. اگر آنها با رسوبات سیاه پوشانده شده باشند یا اگر الکترود یا هسته فرسوده، ترک خورده یا آسیب دیده داشته باشند باید آنها را با شمع‌های جدید تعویض کنید. به خاطر داشته باشید که شمع‌ها معمولاً مدت‌ها قبل از فرسوده شدن خراب می‌شوند و یک شمع جرقه‌دار می‌تواند تا یک چهارم قدرت یک موتور چهار سیلندر را از بین ببرد.
وایر شمع قدیمی را با یک شماره یکسان یا هم اندازه تعویض کنید. اکثر خودروها دارای قطعات پلاستیکی کوچک با شکاف‌هایی هستند که برای نگه داشتن سیم‌ها در جای خود و جلوگیری از ساییده شدن سیم‌ها به یکدیگر یا قرار گرفتن بر روی قطعات موتور طراحی شده‌اند. اگر وسیله نقلیه شما یکی از این موارد را دارد، از آن استفاده کنید! این به آنها کمک می‌کند تا وایرها دوام بیشتری داشته باشند و با موتور برخورد نکنند.
وسوسه نشوید که همه سیم‌ها را یکجا جدا کنید. حتی اگر سیم‌های شمع شما شماره گذاری شده باشند، باز هم ممکن است که آنها را با هم قاطی کنید و یا آنها را اشتباه وصل کنید. اگر وایرها اشتباه یا جابجا متصل شوند ماشین شما مانند یک اسب مسابقه با پای ناقص حرکت می‌کند یا ممکن است مانند اسبی باشد که اصلا ندود. دقت کنید وایرهایی بخرید که کیفیت خوبی دارند کابل‌های شمع ارزان قیمت در دراز مدت باعث صرفه جویی در هزینه شما نمی شود.
اطمینان حاصل کنید که اطراف شمع تمیز است. برای اطمینان بهتر است اطراف آن را با یک پارچه تمیز پاک کنید. درپوش وایر را در جهت عقربه‌های ساعت بچرخانید تا کاملاً محکم شود. بعد از اینکه دوشاخه را با دست نصب کردید، آن را با آچار شمع محکم ببندید. اما به یاد داشته باشید که بیش از حد آن را سفت نکنید! اگر دیدید با تعویض وایر مشکل حل نشد شاید مشکل از سرسیلندر باشد.
وایر شمع چه زمانی درست کار نمی کند؟
با ورود رطوبت به شمع یا کویل یا دلکوی موتور، ماشین یا درست کار نخواهد کرد یا اصلا روشن نمی شود. در وایر شمع‌ها یک درپوش کوچک در دو سری که متصل به شمع یا دلکو یا کویل است وجود دارد که برای جلوگیری از ورود رطوبت به آنها استفاده می‌شود. این مشکلات بیشتر در ماشین‌هایی که کاربراتوری هستند به وجود می‌آید.
در هنگام تعویض وایر شمع به چه نکاتی باید دقت کرد؟
وایری که برای ماشین خریداری می‌کنید نباید خیلی بلند باشد. زیرا اگر بلند باشد با موتور ماشین که بسیار داغ است برخورد می‌کند و می‌سوزد. باید دقت کنید که لایه لاستیک روی وایرها نسوز نیستند. همچنین باید وایر شمع به اجسام نوک تیز برخورد نکند زیرا با خراب شدن آنها برق دزدی اتفاق می‌افتد.
نکاتی که در نگهداری وایر شمع باید به آن دقت کرد؟
برق دزدی در وایر شمع‌ها عمده ترین مشکلی است که کاربران با آن مواجه هستند. اگر بتوانید به درستی از وایر شمع‌ها مراقبت کنید می‌توانید زمان تعویض آن و عمر مفید آن را به عددی که سازنده برای آن مشخص کرده است نزدیک کنید. موارد زیر نکاتی هستند که باید به آنها توجه کنید.
- وایر شمع را نباید خم کنید زیرا باعث شکستگی آن می‌شود.
- وایری که سر آن بریده شده باشد را نمی توان با کشیدن دوباره روکش روی آن درست کرد.
- وایر نباید به موتور برخورد کند. زیرا موتور بسیار داغ است و با وجود اینکه جنس رویه وایر از مواد نسوز است باز هم باعث سوختن آن می‌شود.
- برای جلوگیری از برق دزدی وایر نباید با اجسام نوک تیز که باعث صدمه دیدن روکش آن می‌شود برخورد کند.
در هنگام خرید وایر شمع باید به چه نکاتی دقت کرد؟
جنس وایر شمع از مواردی است که باید در خرید وایر شمع به آن توجه کرد. قیمت وایر شمع به جنس آن بستگی دارد. اگر محصولی را خریداری کنید که کیفیت خوبی دارد می‌توانید به مدت طولانی و بدون نگرانی از آن استفاده کنید. وایرها ساختار متفاوتی از یکدیگر ندارند و همه آنها یک وظیفه را بر عهده دارند. بخش داخلی آنها و جنس لایه‌های درونی آنها است که با یکدیگر متفاوت است و بر قیمت وایر شمع نیز تاثیر می‌گذارد.
وایر شمع‌های مسی یا فولادی
جنس ماده رسانا که در این نوع وایرها بکار رفته است از مس یا فولاد است. از مزایای آن می‌توان به مقاومت آنها در برابر خم شدگی اشاره کرد. اما نکته منفی این است که آنها نویز پذیر هستند و این امر باعث می‌شود نتایج منفی در انتقال برق داشته باشند. تقریبا از این نوع وایرها دیگر در صنعت خودروسازی استفاده نمی شود
وایر شمع‌های ابریشمی لاتکس و سیلیکونی
در این نوع وایرها از رشته‌های ابریشم برای جلوگیری از ورود نویز و پارازیت در وایر استفاده می‌شود. لاتکس و سیلیکون رشته‌های رسانای موجود در این وایرها هستند. مقاومت این نوع وایرها زیاد است. با اینکه وایر شمع ابریشمی بیشترین استفاده را در صنعت خودروسازی دارد اما باید گفت که برق و ولتاژ مناسبی به شمع‌ها نمی رساند و بازده موتور را کاهش می‌دهد و در پی آن مصرف سوخت خودرو با استفاده از این وایرها افزایش پیدا می‌کند. وجود رطوبت هم معضلی است که در این نوع وایرها کارکرد خودرو را کاهش می‌دهد.
وایر شمع‌های بوبین‌دار نیکل یا کروم
وایر شمع بوبین دار از پر استفاده ترین وایرهایی است که امروزه کاربرد دارد. مغزی آن از جنس نیکل یا کروم است. نیکل و کروم بر روی لایه ای از جنس بوبین پیچیده شده است. در هر سانتیمتر ۵۰ دور رسانا پیچیده شده است. افت ولتاژ در این نوع وایر وجود ندارد. زیرا مغزی رسانا دارای مقاومت پایینی است. همچنین رطوبت هم جز معضلات این نوع وایر نیست.
قیمت وایر شمع بر چه اساسی تعیین می‌شود؟
از موادی که در ساخت وایر مورد استفاده قرار می‌گیرد سیلیکون است. سیلیکون جز موادی است که دارای قیمت بالایی است. و این موضوع بر قیمت وایر شمع تاثیر می‌گذارد. البته تولیدکنندگان به منظور کاهش قیمت وایر می‌توانند از PVC یا NBR در ساخت آن استفاده کنند که باعث می‌شود قیمت کابل کاهش پیدا کند.