آشنایی با کمربند ایمنی

کمربند ایمنی (Seat Belt) خودرو یکی از تکنولوژی های مهم در زمینه‌ی ایمنی و حفظ جان راننده و سرنشینان خودرو می باشد. کمربند ایمنی هر ساله توانسته است جان صدها هزار انسان در سراسر دنیا را نجات دهد. طبق گزارشی که از کشور آمریکا موجود است، کمربند ایمنی ۱۳ هزار آمریکایی را از مرگ نجات داده است. البته که می‌تواند خطراتی هم به بار بیاورد. اما تمامی متخصصان ایمنی خودرو اعتقاد دارند که استفاده از کمربند ایمنی شانس راننده و مسافران خودرو را برای زنده ماندن افزایش می دهد. 

در این بخش به بررسی کاملا کمربند ایمنی می پردازیم. با ما در این مقاله یدک یار همراه باشید.

تاریخچه کمربند ایمنی

در اواخر دهه ۱۸۰۰ یک فرد بریتانیایی کمربند ایمنی را برای اولین بار ابداع کرد. مانند خیلی از قطعات ایمنی خودرو، کمربند ایمنی هم از روی هواپیما اقتباس شد. برای اولین بار خلبانان از کمربند ایمنی استفاده می کردند. البته اولین کمربند ایمنی که به صورت رسمی ثبت شده است را یک فرد آمریکایی در سال ۱۸۸۵ اختراع کرد. این کمربند ایمنی، برخلاف کمربند ایمنی انگلیسی صرفا برای استفاده در خودرو ها اختراع شد.

هر چند کمربند ایمنی در سال ۱۸۸۵ در خودرو قرار گرفت اما تا سال ۱۹۳۵ به هیچ عنوان استفاده از آن عمومیت پیدا نکرد و فقط مربوط به تاکسی هایی بود که توریست ها را سوار می کردند.

در دهه ۱۹۳۰ یک سری از متخصصان آمریکایی کمربند ایمنی خود را تست کردند و کارخانه‌های خودروسازی را به نصب کمربند ایمنی در خودرو های جدید تشویق کردند. در سال ۱۹۵۴ استفاده و بستن کمربند ایمنی در مسابقات خودرو سواری در کشور آمریکا اجباری شد؛ حتی بعد از آن کمیته‌ ای تحت عنوان کمیته کمربند ایمنی تاسیس شد. پس اگر بخواهیم نگاهی دقیق به تاریخچه کمربند های ایمنی داشته باشیم باید بگوییم که رانندگان خودروهای مسابقه‌ای در کشور آمریکا از اولین افرادی بودند که به عنوان راننده از کمربند ایمنی استفاده کردند.

نقطه عطف کمربندهای ایمنی زمانی بود که کمربند ایمنی سه نقطه ای توسط یک فرد سوئدی اختراع شد. تا آن زمان کمربند های ایمنی به صورت دو نقطه ای بودند و مانند کمربند های عادی که روی شلوار بسته می شوند این کمربند های ایمنی هم روی شکم قرار می گرفتند و با سگک بسته می شدند. در سال ۱۹۵۸ کمربندهای ایمنی سه نقطه ای اختراع شدند که می‌توانستند ایمنی رانندگان و مسافران را به اندازه بسیار زیادی نسبت به کمربندهای ایمنی دو نقطه افزایش دهند.

 از آن به بعد کمربند ایمنی در طراحی تمام خودروها، کم کم جای گرفت و راننده ها و سرنشینان از آن استفاده کردند. البته رایج شدن کمربند ایمنی خیلی سرعت نداشت و به کندی صورت گرفت. اگر نگاهی به کشور خود ما بیاندازید متوجه میشوید که تا حدود ۲۰ سال پیش کمربند ایمنی خیلی رایج نبود بود و حتی خیلی از خودروها در صندلی‌های عقب فاقد کمربند ایمنی بودند، اما پس از فرهنگ سازی در این زمینه و پس از اینکه مردم متوجه اهمیت استفاده از کمربند ایمنی شدند دیگر کمتر فردی است که  متوجه اهمیت کمربند ایمنی خودرو  نباشد.

طرز کار کمربند ایمنی ماشین

کمربند ایمنی دارای تسمه ای است که به مکانیزم جمع کننده وصل می باشد. هسته مرکزی این مکانیزم دارای یک قرقره است. فنر پیچشی، قرقره را می‌چرخاند. همین مکانیسم است که باعث می شود برای بستن کمربند ایمنی نیاز به کشیدن آن باشد و طول کمربند ایمنی متناسب با اندازه فرد کم و زیاد شود. به محض اینکه شما کمربند ایمنی را میکشید قرقره هم می چرخد و فنر هم جمع می گردد. این انرژی ذخیره شده در فنر باعث می‌شود که قرقره چرخیده و تسمه کمربند جمع شود.

این مکانیزم همچنین باعث می شود وقتی کمربند ایمنی را روی بدن می‌بندید آن را سفت کند. در مکانیزم جمع کننده کمربند ایمنی خودرو یک قفل نیز تعبیه شده است که باعث می‌شود در موقع برخورد طول کمربند زیاد نشود. مکانیزم قفل کننده کمربند ایمنی به دو صورت عمل می کند. نوع اول به این صورت است که به محض تشخیص دادن حرکت  ناگهانی خودرو عمل می کند و مدل دیگر به این صورت است که به محض تشخیص تغییر ناگهانی در حرکت تسمه کمربند عمل می کند.

چرا در برخی مواقع کمربند ایمنی ماشین جمع نمی شود؟

یک مشکل رایج که در بسیاری از کمربند های ایمنی خودرو پیش می‌آید این است که کمربند ایمنی جمع نمی شود و در همان طول زیادی که در هنگام بستن کمربند نیاز هست باقی می ماند. این مشکل به دو دلیل پیش می آید. دلیل اول خراب شدن فنری است که برای جمع کردن کمربند ایمنی در ساختار کمربند ایمنی موجود است. اگر با این مشکل مواجه شدید باید به تعمیر کار مجرب مراجعه کرده تا فنر کمربند ایمنی را تعویض کنید.

دلیل دوم کثیف بودن تسمه کمربند ایمنی خودرو است. این دلیل بیشتر از دلیل اول باعث جمع نشدن کمربندهای ایمنی می شود. پس اگر شما با مشکل جمع نشدن کمربند ایمنی مواجه شدید ابتدا باید با استفاده از اسپری چند منظوره آن را تمیز کنید و سپس با استفاده از یک دستمال همه این قسمت ها را پاک کنید. اگر مشکل کمربند ایمنی شما کثیف بودن آن باشد و چربی و گرد و غبار روی کمربند ایمنی نشسته باشد، با این کار مشکل برطرف می‌شود و کمربند ایمنی به راحتی بسته می شود. البته اگر از اسپری هم استفاده نکردید می توانید با استفاده از آب و مایع شوینده کمربند ایمنی را به خوبی بشوریید.

برای شستن کمربند ایمنی باید ابتدا کمربند ایمنی را تا حد ممکن بیرون بکشید و با استفاده از گیره یا هر وسیله دیگری آن را نگه دارید تا مجدداً به عقب بر نگردد. خشک کردن کمربند ایمنی را فراموش نکنید. اجازه دهید کمربند ایمنی چند ساعت آویزان بماند تا به صورت کامل خشک شود. اگر با  تمیز کردن کمربند ایمنی مشکل کمربند برطرف نشد حتما این مشکل از فنر آن است.

انواع کمربند ایمنی

کمربندهای ایمنی با توجه به قدرت حفاظت از راننده و سرنشینان خودرو، مکانیزم کار آن ها و نحوه قرار گیری بند آن ها روی بدن فرد، به چند دسته تقسیم می شوند:

کمربند ایمنی دو نقطه ای

 اولین مدل کمربندهای ایمنی دو نقطه‌ای بودند. بند این نوع کمربند ها دقیقاً مثل کمربند های عادی شلوار بسته می شدند.

کمربندهای ایمنی ساش

 کمربندهای ساش دارای یک بند هستند که فرد باید آن بند را از روی قفسه سینه خود بگذراند و به سگک متصل کند.

 کمربندهای ایمنی سه نقطه ای

 در این نوع کمربند ها بند کمربند، هم از سینه فرد و هم دور کمر فرد عبور می‌کند و به سگگ وصل می شود. در تمام خودروهای ایرانی از این نوع کمربند استفاده می شود.

 کمربند ایمنی خودکار

کمربند های خودکار به این صورت هستند که به محض روشن کردن ماشین توسط راننده خود به خود به سمت جلو می رود و قسمت بالایی بدن انسان را محافظت میکند. استفاده از این نوع کمربند ها خیلی کاربرد ندارد چرا که امروزه کیسه هوا بسیار بهتر می تواند از راننده و مسافر محافظت کند. به این نکته اشاره کنیم که این نوع کمربند ها برای کودکان خیلی مناسب نیستند.

 کمربندهای ایمنی وصل شونده به صندلی

 بند این کمربند ها به صندلی بسته می شود نه به ستون خودرو.  تفاوت این نوع کمربند با کمربند های ایمنی نقطه‌ای در همین است.

کمربندهای ایمنی ۵ نقطه‌ای

 در صندلی کودک از این نوع کمربند بهره گرفته می شود. خوبی این کمربند ها این است که از همه قسمتهای بدن انسان محافظت می نمایند.

 کمربندهای ایمنی ۷ نقطه ای

 در خودروهای روز دنیا از این نوع کمربند استفاده می شود. این کمربند دقیقا مثل کمربند ۵ نقطه‌ای است. یعنی از قفسه سینه، کمر و ۲ بازو محافظت می کند اما یک مزیت دیگر هم دارد و آن هم این است که با یک یا دو بند از پاهای فرد محافظت می نماید. در خودروهای مسابقه ای از این نوع کمربند استفاده می شود.

آسیب کمربند ایمنی

کمربند ایمنی مزایای بسیار زیادی دارد اما بدون عیب هم نیست. افراد زیادی به خاطر استفاده از کمربند آسیب هایی دیده اند. این افراد آسیب دیده از کمربند ایمنی را، باید به دو گروه تقسیم کنیم.  اولین گروه افرادی که اگر کمربند ایمنی نمی بستند ضررهای بسیار بدتری می‌دیدند ولی با بستن کمربند ایمنی هم آسیب دیده اند اما آسیب کمتر.

مثلاً افرادی وجود دارند که به خاطر بستن کمربند ایمنی هم دچار شکستگی در ناحیه گردن شده اند، اما اگر کمربند ایمنی نمی بستند با ضربه مغزی مواجه می شدند. دسته دوم افرادی هستند که با نبستن کمربند ایمنی آسیب کمتری متوجه آن ها می شد. مثلاً افرادی به خاطر بستن کمربند ایمنی با خفگی مواجه شده اند. ذکر این مطالب به این معنی نیست که کمربند ایمنی اشتباه است بلکه، با رعایت یکسری از مسائل می‌توان همین خطرات کمربند ایمنی را هم تا حد زیادی کاهش داد.

برای کاهش خطرات بستن کمربند ایمنی حتماً دو کار باید انجام دهیم. مورد اول اینکه کمربند ایمنی را به نحو اصولی ببندید و مورد بعدی اینکه از کمربند های ایمنی در خودروهایی استفاده شود که دارای امکاناتی مانند سیستم محدود کننده نیرو و سیستم پیش کشنده می باشند.

کمربند های ایمنی به نحوی هستند که در هنگام تصادف مقداری جلو می‌روند و بعد به صورت کاملا ناگهانی کمربند قفل می گردد. این قفل شدن ناگهانی باعث می شود که مشکلاتی برای برای فرد پیش بیاید چرا که فشار زیادی بر کتف، شکم و قسمتهای دیگر بدن فرد وارد می‌کند و به همین دلیل بعد از وقوع تصادف بسیاری از افراد دچار کبودی در بدن خود می شوند و حتی می تواند مشکلات بیشتری مثل خونریزی داخلی هم پیش بیاید.

جلو آمدن کمربند یکی از مشکلات آن در هنگام تصادف است؛ مشکل دیگر این است که فرد با جلو آمدن از حالت صحیح بسته بودن کمربند ایمنی خارج می شود، یعنی اگر در نهایت دقت هم کمربند ایمنی را بسته باشد در هنگام تصادف دیگر کمربند ایمنی به نحو صحیح روی بدن او قرار نخواهد داشت چرا که فرد به جلو رفته است. مشکل دیگر جلو آمدن فرد به هنگام تصادف، این است که احتمال دارد باعث شود کیسه های هوا به خوبی نتوانند باز شوند و جلوی آسیب دیدن فرد را بگیرند

کمربند ایمنی پیش کشنده

کمربند ایمنی پیش کشنده به نحوی ساخته شده است که چند هزارم ثانیه بعد از تصادف و یا حتی در برخی از خودروهای پیشرفته که دارای سنسورهای احتمال تصادف هستند، قبل از تصادف تسمه کمربند را جمع می کنند تا راننده به صندلی محکم بچسبد.

این نوع کمربندهای ایمنی از جلو رفتن راننده و سرنشینان در هنگام تصادف جلوگیری می کند تا کیسه هوا بتواند به درستی وظیفه خود را انجام دهد. در ماشین هایی که کیسه هوا دارند استفاده از کمربند های ایمنی پیش کشنده اجباری است چرا که، باز شدن کیسه هوا خودروهایی که کمربند ایمنی پیش کشنده ندارند بسیار خطرناک است.

کمربند ایمنی محدود کننده نیرو

 در کمربند های ایمنی محدود کننده نیرو پس از وقوع تصادف به صورت ناگهانی کمربند ایمنی قفل نمی گردد. در این نوع کمربند ها پس از تصادف در تسمه کمربند کشش ایجاد می شود و کمربند ایمنی کم کم قفل می شود. فایده استفاده از کمربند های ایمنی محدود کننده نیروی این است که پس از تصادف کمربند های ایمنی به بدن فرد آسیب وارد نمی کنند چرا که با فشار زیاد به روی بدن فرد بسته نمی شوند.

نحوه صحیح بستن کمربند ایمنی

رعایت اصول صحیح بستن کمربند ایمنی برای همه افراد و بخصوص خانم های باردار و کودکان کامل حیاتی است. چرا که به دلیل رعایت نکردن شیوه اصولی بستن کمربند امکان آسیب دیدن فرد بسیار بالا است. در هنگام بستن کمربند ایمنی به این نکته دقت بفرمایید که تسمه بالایی کمربند دور از گردن شما قرار بگیرد، ولی نباید به بازو برسد؛ و تسمه باید دقیقاً بر روی کتف قرار گیرد؛ زیرا که کتف نسبت به گردن قوی‌تر است و حساسیت کمتری دارد. کودکان زیادی به دلیل اینکه کمربند ایمنی دقیقاً روی گردن آنها بسته شده بود پس از تصادفات سنگین به دلیل خفگی ناشی از بستن کمربند ایمنی روی گردن فوت کردند. همچنین تسمه پایینی کمربند باید در پایین ترین فاصله و نزدیک پاها باشد و نباید روی وسط شکم فرد قرار گیرد چرا که شکم بسیار آسیب پذیر است. این نکته برای خانم های باردار اهمیت فراوانی دارد. در ضمن به این نکته هم دقت کنید که همانطور که در بالا اشاره کردیم، تسمه بالایی باید از وسط سینه عبور داده شود.

 یکی دیگر از نکاتی که در هنگام بستن کمربند ایمنی برای کودکان باید به آن دقت کرد این است که کودکان قد کوتاه تری دارند و برای اینکه کمربند ایمنی باعث خفگی آنها نشود باید از صندلی کودک استفاده گردد تا کودکان در ارتفاع مناسبی قرار گیرد و پس از آن کمربند ایمنی بسته شود.

بستن اشتباه کمربند ایمنی

 از اشتباهات رایج در هنگام بستن کمربند ایمنی عبور دادن تسمه بالایی کمربند ایمنی از زیربغل است. در صورت تصادف، فشار زیادی به قسمت هایی مانند روده و معده فرد وارد می گردد و علاوه بر این به دلیل اینکه تسمه بالایی از سر فرد فاصله دارد، کمربند ایمنی نمی‌تواند در هنگام تصادف حفاظت خوبی از سر و گردن فرد داشته باشد.

 یکی دیگر از اشتباهاتی که در هنگام بستن کمربند ایمنی رایج است پیچ خوردن کمر بند است. همیشه در هنگام بستن کمربند ایمنی باید حواس فرد به صاف بودن کمربند باشد.

برای کاهش خطرات استفاده از کمربند ایمنی علاوه بر بستن اصولی کمربند یک سری تجهیزات هم می توان به کمربند ایمنی اضافه کرد؛ تجهیزاتی مانند کاور کمربند ایمنی که قیمت بسیار کمی دارد ولی به دلیل اینکه نسبت به خود کمربند نرم تر است و عریض تر می باشد در هنگام تصادف باعث می شود فشار کمتری به بدن فرد  وارد شود.

 راه دیگری که برای کمتر شدن آسیب های کمربند ایمنی در هنگام تصادفات وجود دارد این است که به جای استفاده از دو تسمه از تسمه های بیشتری در کمربند استفاده شود تا نیرو در بدن انسان در نواحی بیشتری توزیع گردد. این نوع تسمه ها را در کمربند های ایمنی خودروهای مسابقه ‌ای می توان دید.

تعمیر و تعویض کمربند ایمنی

معمولاً نیاز به تعمیر کمربند ایمنی خودرو پیدا نمی شود اما اگر این اتفاق افتاد برای تعمیر آن نیاز به وسایل زیر می باشد.

• یک عدد چاقو
• گریس
• آچار
• پیچ گوشتی چهارسو

 برای باز کردن کمربند ایمنی خودرو ابتدا با استفاده از پیچ گوشتی چهارسو کائوچویی رکاب در جلو و عقب ماشین را را باز می کنیم. در مرحله بعدی نوار دور در را که تا وسط ستون ادامه دارد باز می کنیم. در مرحله بعدی کائوچویی ستون وسط خودرو را از ستون باز می کنیم.

بعد از انجام این کارها پیچ بالا و پایین قرقره کمربند را باز کرده و قرقره را در می آوریم. در خیلی از مواقع محفظه فنر تسمه جمع کننده کمربند ایمنی خراب می شود و یا زنگ می زند که همین دو عامل باعث می‌شوند که عمل باز و بسته کردن کمربند ایمنی به خوبی صورت نپذیرد. اگر مقداری روغن یا گریس روی آن بریزیم مشکل برطرف می‌شود و به صورت روان کار می کند.

 اگر بخواهیم محفظه فنر را از قرقره کمربند جدا کنیم اول باید پیچ و مهره محفظه فنر را باز کنیم. در مرحله بعدی چاقو را بین محفظه فنر و قرقره رد می‌کنیم و به صورت آهسته محفظه فنر را از قرقره جدا می کنیم. محفظه فنر دارای چهار جزء، فنر، قرقره، درپوش فنر و نگهدارنده فنر می باشد. خود فنر دو سر دارد که قرقره در داخل سر درونی آن قرار می گیرد و سر بیرونی فنر مانند قلاب است. برای این که بتوانیم فنر را در جای خود بیندازیم باید قلاب را در جای خود بگذاریم و بعد از آن فنر را کم کم در نگهدارنده قرار دهیم. به این نکته هم توجه داشته باشید که قبل از این که فنر را در جای خود بیندازیم کمی آن را با گریس کاری چرب کنیم.

 قبل از اینکه محفظه فنر را در جای خود نصب کنیم باید تسمه کمربند را تا نیم متر مانده به ته آن به دور قرقره ببندیم. این کار باعث می شود که فنر تسمه جمع کن کاملاً مانند روز اول خود شود. بعد از این مرحله قرقره را همراه با درپوش در جای خود می گذاریم. فقط حواستان باشد که خار موجود روی درپوش به طرف بیرون قرار داشته باشد و هنگام قرار دادن محفظه فنر بر روی قرقره کمربند، خارهای روی نگهدارنده فنر را نیز ببندید.

اگر  به درستی کار را انجام دهید هیچ فاصله‌ای بین قره کمربند و محفظه فنر کمربند ایمنی نخواهد بود. در انتها پیچ را در جای خود بسته و مهره را محکم می کنیم. اگر بخواهید کمربند را در جای خود ببندید، همان کارهایی را انجام می دهید که برای بازکردن کمربند ایمنی انجام دادید.

قیمت کمربند ایمنی

این قطعه تقریباً هیچ موقع خراب نمی شود اگر هم خراب شود قابل تعمیر است. بنابراین تعداد زیادی از آن در بازار موجود نیست. اما اگر به هر دلیلی قصد تعویض کمربند ایمنی خودرو خود را داشتید قیمت آن بستگی به نوع آن دارد. با توجه به اینکه کمربند ایمنی سه نقطه ای در کشور ما رایج هست اگر به دنبال خرید آن باشید با قیمتی در حدود ۱۰۰ هزار تومان آن را پیدا خواهید کرد.